کارتل خشمگین
ترجمه نسیم بنایی/اکونومیست/ آینده نگر
«بالاخره بازار نفت در حال بهبود است. علایم بهبود در بازار هم به چشم میخورد.» این جملهای است که عبدالعزیز بن سلمان، وزیر انرژی عربستان سعودی در یک دیدار مجازی بر زبان آورد. این دیدار میان اعضا و سران کشورهای عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) در روز اول ژوئن برگزار شد. اعضای این کارتل نفتی به انضمام روسیه در دوران شیوع همهگیری کرونا دچار مشکلات بسیاری شدند و تحت فشار شدیدی قرار گرفتند.
بازار نفت کاملا بر پایه عرضه و تقاضا پیش میرود. حالا تصور کنید که در این بازار، ناگهان تقاضا برای نفت خام از روزانه حدود ۱۰۰ میلیون بشکه در سال ۲۰۱۹ به روزانه حدود ۹۱ میلیون بشکه در سال ۲۰۲۰ رسید. اوپک به همراه برخی از دیگر تولیدکنندههای بزرگ نفتی نظیر روسیه (اوپک پلاس) تصمیم گرفتند برای کنترل این وضعیت، میزان عرضه نفت را کاهش دهند. البته تصمیمگیری در این زمینه کاری ساده نبود اما بالاخره اعضای اوپک پلاس به رهبری عربستان سعودی و روسیه تصمیم گرفتند میزان تولید نفت خود را کاهش دهند. نکته اینجاست که کاهش تولید نفت هم نتوانست جلوی کاهش شدید قیمت نفت را بگیرد. قیمت نفت در این مدت به زیر ۲۰ دلار در ازای هر بشکه سقوط کرد.
اما حالا کارتل نفتی میگوید تقاضا برای نفت بالاخره در مسیر بهبود قرار گرفتهاست. به همین خاطر است که وزرای نفتِ کشورهای حاضر در اوپک تصمیم گرفتهاند تولید نفت را ۴۵۰ هزار بشکه در روز افزایش دهند. بخشی از برنامه آنها این است که کاهشی را که پارسال در دستور کار قرار داده بودند بهکلی لغو کنند.
بازی با نفت
عربستان سعودی در میان این کشورها، کمهزینهترین نفت را تولید میکند. این کشور در عینحال بیشترین ظرفیت تولید را دارد و در جهان هم در کنار روسیه و آمریکا، جزو سه کشور برتر در زمینه تولید نفت است. اکنون این کشور اعلام کردهاست که به زودی کاهش یکسویه نفت را تغییر خواهد داد. این کشور روزانه ۱ میلیون بشکه نفت کمتر از گذشته تولید میکرد. اما اکنون تصمیم دارد به بازار جهانی نفت بازگردد.
در واکنش به این اتفاقات، قیمت نفت در مسیر صعودی قرار گرفت. قیمت نفت برنت برای نخستین بار در دو سال گذشته به بالای ۷۰ دلار در ازای هر بشکه در روز نخست ژوئن رسید. بررسیها نشان میدهد همزمان با رشد اقتصادی میتوان در انتظار افزایش تقاضا برای نفت هم بود. به همین خاطر است که کشورها میگویند به زودی تقاضا برای نفت افزایش خواهد یافت. در نتیجه تولیدکنندگان هم تصمیم دارند نفت بیشتری تولید کنند تا از بازی عقب نمانند.
آژانس بینالمللی انرژی اعلام کردهاست که تقاضا برای نفت طی یک سال آینده به سطوح خود در دوران پیش از شیوع کرونا خواهد رسید. در آمریکا از همین حالا تقاضا برای نفت افزایش پیدا کردهاست. این افزایش تقاضا به نوعی بهبود اقتصادی را هم نشان میدهد. به این ترتیب کشورهای تولیدکننده نفت میتوان کمی خوشحال باشند و این موقعیت جدید را با تولید نفت بیشتر، جشن بگیرند.
البته شاید هنوز برای خوشحالی کردن خیلی زود باشد. برای مثال ایران میتواند معادلات را به کلی به هم بزند. این کشور در حال حاضر به دلیل تحریمهای آمریکایی نمیتواند نفت خود را روانه بازارهای جهانی کند. اما مذاکرات دوباره احیا شدهاند و هر لحظه امکان دارد دوباره میان این دو کشور توافقی صورت بگیرد. طبیعی است که در چنین شرایطی، احتمال بازگشت دوباره ایران به بازار جهانی نفت بسیار زیاد است. تحلیلگران هم میگویند ایران بلافاصله پس از توافق، نفت خود را وارد بازارهای جهانی خواهد کرد. به این ترتیب بازار نفت ناگهان با شوکی جدی مواجه خواهد شد.
این موارد روی وضعیت کارتل نفتی معروف یعنی اوپک هم اثر خواهد گذاشت. اما هیچچیزی به اندازه تحولات فناوری نمیتواند برای کارتل نفتی تهدید به شمار بیاید. هر تغییر در عرصه فناوری میتواند به دیگر کشورها این قابلیت را بدهد که خودشان وارد عرصه تولید نفت بشوند و در نتیجه دیگر نیازی به نفتهای تولیدی دیگر کشورها نداشته باشند. در آمریکا هم به دلیل پیشرفتهای فناوری، هرکسی میتواند نفت را با قیمتی نسبتا معقول، تولید کند. به هر حال، موقعیت کارتل نفتی کاملا بیثبات است و نمیتوان با مشاهده علایمی مثل بهبود در بازار نفت، به آینده اوپک هم امید داشت. اوپک کارتلی مهم اما در خطر است که موقعیت آن با کرونا بیشتر از هر زمانی به خطر افتادهاست.