منابع طبیعی در ایران بیش از اندازه مصرف می شود

در مدل های اولیه ای که رشد اقتصادی کشورها را توصیف می کرد، سرمایه فیزیکی به عنوان تنها عامل مهم در نظر گرفته شد. اما به مرور زمان، پای کیفیت عوامل تولید مثل مهارت نیروی کار هم به میان آمد. به این ترتیب پس از سرمایه فیزیکی، سرمایه انسانی را مهم ترین متغیری می دانند که در توصیف اقتصادها به کار می آید. هم چنین در مدلهای پیشرفته تر، سرمایه اجتماعی به معنای ارتباط و تعامل میان افراد جامعه، در توصیف و تحلیل اقتصادها مورد توجه قرار گرفت. در سال های اخیر، برای شناخت تفاوت رشد اقتصادی بین کشورها، سرمایه طبیعی در کنار سرمایه فیزیکی مورد توجه قرار گرفته است. هرچند محیط زیست از سال ۱۹۷۰ در بررسی های اقتصادی وارد شده اما سرمایه محیط زیستی یا طبیعی، در ارتباط با رشد اقتصادی کشور کمتر مورد توجه بوده.
پژوهشگران در یک بررسی، با توجه به شرایط کنونی محیط زیست ایران، به رابطه رشد اقتصادی و محیط زیست در اقتصاد پرداختند. پرسش آن ها این است که سرمایه زیست محیطی در ایران براساس شاخص هایی مثل ردپای اکولوژیکی، ظرفیت اکولوژیکی، کسری اکولوژیکی، تنش اکولوژِکی و مساحت زمین های کشاورزی چه اثری در رشد اقتصادی دارد؟
متوسط میزان سرانه انتشار دی اکسید کربن جهان ۴.۹۸ تن است درحالیکه این رقم در ایرن به ۸.۴ تن می رسد. این درحالی است که سرانه انتشار دی اکسید کربن در سال ۱۹۶۰ در ایران ۱.۷ تن بوده است.یعنی انتشار سرانه، سالانه ۳ درصد رشد کرده است. این رقم در جهان از سال ۱۹۶۰ تا ۲۰۱۴، کمتر از ۰.۹ درصد بوده است.
هم چنین مقدار سرانه استفاده از منابع طبیعی و زیست محیطی سالانه بیش از ۲.۶ درصد رشد کرده است که ۶۴ درصد از این میزان، به مصرف خانوارها تعلق دارد. نکته مهم دیگر اینکه در سال ۵۹، سهم انتشار دی اکسید کربن در ایران از کل ردپای اکولوژیکی در کشورمان تنها ۱۲ درصد بوده که این رقم درسال ۹۴ به بیش از ۷۳ درصد رسیده است. این درحالی است که متوسط سهم انتشار دی اکسید کربن از کل ردپای اکولوژیکی در دنیا ۶۰ درصد است.
یافته های پژوهشگران نشان می دهد شاخص های زیست محیطی در ایران کمک کمی به رشد اقتصادی کشور کرده است که این به معنای استفاده بیش از حد از منابع طبیعی کشور است. بنابراین آن ها به دولت ها توصیه کرده اند با کاهش تمرکز بر بهره برداری از منابع زیست محیطی، افزایش کارایی و بهره وری را دنبال کنند.
برای مطالعه بیشتر مقاله «نقش سرمایه طبیعی در رشد اقتصادی ایران» را بخوانید. این مقاله در نشریه پژوهش های اقتصادی ایران در بهار ۱۴۰۰ منتشر شده است.