سینما برای کارآفرینان، کارآفرینان برای سینما
فیلم سازی صنعتی ایران جوان است. جوانی که با رویکرد تازه پارلمان بخش خصوصی به حمایت از فیلم هایی با موضوعات کارآفرینی، پا به دورانی تازه از زندگی خود گذاشته است. آینده نگر در شماره های متعدد، مسائل اقتصادی حوزه هنر را بررسی می کرد. هم چنین در شماره ۵۱ نشریه، برای اولین بار موضوع فیلم سازی صنعتی در گفت وگو با مستندسازان مورد بررسی قرار گرفت. در سیزدهمین جشنواره سینما حقیقت، با حمایت پارلمان بخش خصوصی، بخشی مرتبط با فیلم های کارآفرینی ایجاد شد و پس از آن، ساخت فیلم هایی درباره کارآفرینان و چالش های کسب و کار کلید خورد. اکنون در چهاردهمین جشنواره سینما حقیقت، فیلم هایی که با حمایت اتاق تهران ساخته شده، به نمایش درآمده است. آنچه در ادامه می خوانید نظر فعالان بخش خصوصی، مستندسازان و دست اندرکاران سینما در گفت وگو با نشریه آینده نگر درباره لزوم فیلم سازی در حوزه کارآفرینی و چرایی توجه به فیلم های صنعتی است.
شهاب جوانمردی، مدیرعامل فناپ و عضو هیئت نمایندگان اتاق تهران: برای تولید گفتمان و جریان‌سازی اجتماعی، هنر یکی از مهم‌ترین ابزارهاست. به‌ویژه که جهان امروز، بصری است و هنری مثل سینما بسیار اثرگذار است. اما به نظر من، محتوای پیامی که تولید می‌کنیم از ابزار مهم‌تر است. خیلی مهم است که چه پیامی تولید می‌کنیم و آیا آن پیام، ارزش ایجاد می‌کند یا ضد ارزش است. روایت زندگی یک کارآفرین، ارزش‌هایی که دنبال کرده، زحماتی که برای توسعه فعالیت خود کشیده و چالش‌هایی که از آن عبور کرده ارزش است. نشان دادن مواهب فعالیت یک کارآفرین برای جامعه می‌تواند به جریان‌سازی اجتماعی به طور مثبت کمک کند. اما ارائه تصاویری ناقص و تبلیغ‌گونه از زندگی کارآفرینان که بدون اشاره به چالش‌ها، صِرف ثروت‌اندوزی را تبلیغ کند، ضد ارزش است. متاسفانه نسل جدید می‌خواهد راه صد‌ساله را یک‌شبه طی کند بنابراین باید دقت کنیم چه جنس پیامی به آنها ارسال می‌کنیم. آیا محتوای پیام ما می‌گوید باید در دوران جوانی و با کمترین زحمت صاحب همه‌چیز شد؟ من می‌خواهم بگویم بسته به اینکه چطور به موضوع نزدیک شویم، می‌توان اثر ساخت فیلم‌هایی با موضوع کارآفرینی را ارزیابی کرد. از ابزار قدرتمند سینما می‌توان به خوبی بهره گرفت یا به وسیله آن، سوءتفاهم ایجاد کرد.
سید حسین حقگو، عضو کمیته انتخاب سیزدهمین جشنواره سینما حقیقت: اگر سینماگران بتوانند روند فعالیت کارآفرینان را به درستی به تصویر بکشند، بدون شک منافع عموم در آن تأمین می‌شود. وقتی مردم بدانند که هر محصول در چه فرایندی تولید شده و چه منابع انسانی و غیرانسانی در ساخت آن هزینه شده است، نگاه خود را نسبت به آنچه می‌خرند و نسبت به کسی که آن محصول را تولید می‌کند، تغییر می‌دهند. از این منظر می‌توان گفت توجه بیشتر جامعه سینمایی، به ویژه مستندسازان به کارآفرینان، منافع جامعه را در پی دارد. جامعه‌ای که کارآفرین از دل آن بیرون می‌آید، و برای مردم همان جامعه تولید می‌کند.
محمد حمیدی مقدم، مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی: ماموریت ما در آینده ساخت فیلم‌های بیشتر و ورود به حوزه سینمای انیمیشن است. میخواهیم فیلم‌های خوب بسازیم و خوشحالیم که فیلم سازان شاخصی در همکاری اتاق بازرگانی تهران و مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی با ما همراه شده اند. فیلمسازان خود موضوعات را با علاقه انتخاب کرده و دنبال میکنند. در این بین نباید از حضور کارشناسان خوب در حوزه سینمای مستند و اتاق بازرگانی تهران گذشت که به طور جدی انجام کار را دنبال میکردند. ساخت فیلم‌های مستند در همکاریهای مشترک درباره کارآفرینی زمینه حرکت فیلمسازان موثر و مولف در آینده را فراهم می‌کند. اثر پسین ساخت این فیلمها حرکت خودجوش هنرمندان برای ساخت مستندهای بیشتر از زندگی و چالشهای کارآفرینان است. به همین دلیل به همکاری مشترک مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی با اتاق بازرگانی تهران نمیتوان به عنوان یک سفارشی سازی صرف نگاه کرد. به طور حتم این حرکت در آینده محصولات دیگری هم دارد که به طور مشخص در دایره سفارشهای اتاق بازرگانی تهران و هر نهاد دیگری قرار نمیگیرد. فیلم‌های سفارشی امروز، بذر فیلم‌های مستقل آینده درباره کارآفرینی و اقتصاد را میکارد.
محسن خان‌جهانی، مستندساز: به نظر من، با توجه به تجربه ساخت مستندهای صنعتی، در جامعه کارآفرینی اهمیت ساخت مستند از زندگی فعال اقتصادی و روند پیشرفت یک صنعت درک شده است تا جایی که کارآفرینان خود به سراغ مستندسازان می‌آیند و دیگر نیاز به واسطه‌ها هم نیست. امیدوارم اتاق بازرگانی تولید بیشتر آثار مستند در زمینه کارآفرینی و صنعت را در سال‌های بعد دنبال کند. جشنواره‌ها به پایان می‌رسند اما اینکه چند فیلم مؤثر درباره کارآفرینی ساخته شود، موضوع دیگری است. جشنواره‌ها هر سال حامیان مختلفی دارند اما اینکه درباره این حامیان تا چه اندازه فیلم‌های خوبی ساخته شود، محل تردید است.
مرتضی رزاق‌کریمی، قائم‌مقام مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی: سینمای مستند به دلیل ویژگی آگاهی‌بخشی در ارتقای فرهنگ جامعه، نقش موثری دارد. این گزاره غیرقابل تردید، در سابقه دیرینه سینمای مستند، چه در سطح تلویزیون و چه در سطوح محدودتر با مخاطبان خاص ریشه دارد. درواقع حتی مدیران و تصمیم‌گیرندگان حوزه اقتصاد و دیگر زمینه‌های تخصصی، می‌توانند مخاطب سینمای مستند باشند. سینمای مستند، در شاخه‌های تخصصی، مخاطبان بالقوه خود را دارد. برای مثال در زمینه علوم انسانی، در شاخه‌هایی مثل انسان‌شناسی، مردم‌شناسی و روان‌شناسی، مخاطبان خاصی برای فیلم‌های مستند وجود دارد. در زمینه مسائل مدیریتی، اقتصادی و موضوع کارآفرینی هم سینمای مستند دارای مخاطبان بالقوه خود است. این مخاطبان بالقوه اگر از موضوع فیلم آگاه شوند، به طور قطع به سراغ آن خواهند آمد.
مصطفی رزاق کریمی، مستندساز: اتاق بازرگانی تهران در ساخت این مستند و همکاری با مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی با جسارت جلو آمد و به نظر میرسد پیوند خوبی بین مدیران این دو مجموعه برقرار شده است. همکاری بین پارلمان بخش خصوصی و مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی زمینه ای برای نقد صنعت علاوه بر تمجید آن است. ما در سالها همواره از صنعت تمجید کردیم اما در شرایط کنونی تمجید کارگشا نیست بلکه این نقد است که راهگشاست. همکاری اتاق با مستندسازان می‌تواند به فراهم شدن زمینه نقد صنعت برای یافتن راهحلهای موثر در این بخش کمک کند و به طور حتم منظور از نقد، نه نقد احساسی بلکه نقد عقلانی است. نگاه ما درساخت فیلم راه ناتمام هم مبتنی بر نقد عقلانی و پژوهش محکم بوده است و همین باعث شد، هم در مرکز گسترش سینمای مستند و هم در اتاق بازرگانی از این فیلم استقبال کنند.
مهرداد زاهدیان، عضو کمیته شورای نظارت بر بخش کارآفرینی سیزدهمین جشنواره سینما حقیقت و مستندساز: در ایران، جمع‌آوری آثار با موضوعاتی مثل صنعت و معدن و کارآفرینی یک حرکت تازه است. جشنواره فیلم‌های صنعتی هم در کشور برگزار می‌شود که متولی آن جهاد دانشگاهی است و البته جشنواره جوانی است. مسئله تولید فیلم‌های صنعتی و معدنی در سال گذشته در جشنواره سینما حقیقت مطرح شد و در دور تازه هم با موضوع کارآفرینی، فیلم‌هایی داوری خواهدشد. از این منظر با یک پدیده نو روبه‌رو هستیم. به همین دلیل برای پاسخ به این سؤال که آیا گفتمانی بین فیلمسازان و بدنه جامعه اقتصادی شکل گرفته یا خیر؟ باید کمی صبر کنیم. تا پیش از این حرکت‌های انفرادی در این زمینه ثبت شده است. برای مثال یک کارگردان فیلمی در زمینه تجارت، صنعت یا معدن ساخته و دیده شده است. اما حرکت‌های منسجم، کمتر در سال‌های گذشته سابقه داشته است. آیا ارتباطی که از این مسیر بین دو سوی ماجرا برقرار شده، می‌تواند زمینه‌ساز گفتمان شود و جریانی در تولید و ساخت فیلم‌هایی با این رویکرد ایجاد کند؟ باید برای پاسخ، کمی صبر کرد.
سعید وزیری، تهیه کننده مستند راه ناتمام: توجه اتاق تهران به مستندسازان و فیلمسازی برای معرفی کارآفرینان و پرداختن به مشکلات و معضلات اقتصادی یک رخداد خوب در فضای هنری کشور است. مسئولانی که می توانند به هر ترتیب از فرهنگ و هنر کشور حمایت کنند باید پا پیش بگذارند. خوشبختانه در اتاق بازرگانی تهران این کار انجام شده است و فرصت برای تعامل و همکاری بیشتر هم وجود دارد. ارزشگذاری افراد با اتکا به ابزار رسانه به خصوص سینما کار بزرگی است نکته دیگر اینکه سینمای مستند از جمله مظلوم ترین بخش های فیلمسازی کشور است که توجه هر چه بیشتر به آن مایه امیدواری است. این امید وجود دارد که شناخت هر چه بیشتر ظرفیت های کارآفرینی از مسیر فیلم های مستند همه جامعه را منتفع کند و سود بردن جامعه از حضور کارآفرینان نه با قرار گرتفن آن ها در پستوی کتابخانه ها و خانه ها بلکه با نمایش زندگی و کار آن ها بر پرده های نقره ای ممکن است.
رهبر قنبری، مستندساز: اگر وضعیت صنایع در کشور را به دقت بررسی کنید خواهید دید که صنایع ما معلق است. صنایع ایران بین دولتی بودن و خصوصی بودن به شدت معلق و پا در هواست. بخش هایی از صنایع ما بطور کلی دولتی است و بخش هایی از صنعت به شبه دولتی ها یا خصولتی ها واگذار شده است. صنایع مس در ایران اتکای زیادی به دولت دارد. صنایع نفت بطور کامل دست دولت است. صنایع پایه ای مثل ذوب آهن و… متعلق به شبه دولتی ها و خصولتی هاست. دولت بعد از تسلط به هر بنگاه اقتصادی، ساختارها را به نفع خودش تغییر می دهد و شیوه مدیریتی خودش را دنبال می کند. اداره بنگاه های اقتصادی با مدیریت دولتی ضروریاتی دارد که هزینه کردن برای ساخت فیلم مستند صنعتی در این ضروریات قرار نمی گیرد. دولت ها برای شناساندن صنعت به مردم نیازی به تبلیغات نمی بینند. دولت با مقیاس و معیار خودش نیروی هایش را استخدام می کند، تولید می کند، و هر چه بخواهد صادر می کند. با توجه به این شیوه اداره صنعت در کشور، فکر می کنم پاسخ اینکه چرا فیلم مستند صنعتی ساخته نمی شود و یا اینکه چه جایگاهی در فضای صنعتی دارد روشن است.
