رنج ایران از توسعه نامتوازن

 نابرابری های ناحیه ای از مسائل نگران کننده در بیشتر بخش های جهان به ویژه در کشورهای درحال توسعه است. بیشتر این کشورها از روند توسعه فضایی سکونتگاه ها و نحوه توزیع منطقه ای جمعیت و فعالیت های اقتصادی خود ناراضی اند. همین، روند توسعه در این کشورها را به چالش کشیده است. هرچند در ایران، توسعه عدالت توزیعی با توسعه آموزش و بهداشت در مناطق مختلف به عنوان یکی از اصلی ترین راهبردهای جمهوری اسلامی مطرح شده اما از رنج نابرابری کاسته نشده است. دولت های پس از انقلاب در ایران، به توسعه روستایی در برنامه های توسعه توجه کردند. اختصاص سه درصد از درآمد حاصل از فروش نفت خام و میعانات گازی به مناطق محروم و اجرای برنامه های توسعه و طرح آمایش سرزمین برای حذف عدم تعادل ها در مناطق مختلف، از جمله اقدامات دولت ها برای کاهش فقر و نابرابری بوده است اما این سیاست ها به نتیجه ای که باید، نرسیده است. بعضی استان ها به ویژه استان های مرزی کشور از توسعه نیافتگی رنج می برند درحالیکه مناطق مرکزی وضعیت بهتری دارند.
وضعیت توسعه یافتگی در ایران، تداعی کننده الگوی مرکز_پیرامون است. وجود چنین الگوی توسعه در کشوری، به معنای تفاوت سطح توسعه بین مناطق مرکزی و مناطق پیرامون است. بعضی این مدل را یک ویژگی قابل تامل برای تاریخ اقتصادی مدرن می دانند که باید آن را رسوا کرد. چراکه توسعه یافتگی چند استان مسیر مطلوب رسیدن به توسعه اقتصادی یک کشور نیست.
یک پژوهش وضعیت توسعه اقتصادی در استان های ایران را بررسی کرده است. آن ها سطح توسعه در استان های مثل تهران، اصفهان و یزد را با استان های مرکزی مثل سیستان و بلوچستان، هرمزگان و کردستان با استفاده از ۲۵ شاخص بررسی کرده اند. یافته ها نشان می دهد درسال های ۸۵، ۹۰ و ۹۵، سطح توسعه یافتگی استان های مرکزی ایران بیش از استان های مرزی بوده و طی این سال ها، شکاف توسعه در بین این استان ها افزایش یافته است. نکته قابل توجه دیگر اینکه، سطح نابرابری در استان های مرکزی در مقایسه با یکدیگر، نسبت به استان های مرزی در مقایسه با یکدیگر است. یافته ها نشان می دهد سطح نابرابری استان های مرکزی در مقایسه با یکدیگر بیشتر بوده است هرچند که نابرابری از سال ۸۵ تا ۹۵، در سطح کشور روند کاهشی را طی کرده است.
برای مطالعه بیشتر مقاله «مقایسه تطبیقی روند توسعه و میزان نابرابری استان های کشور طی سه مقطع ۱۳۸۵، ۱۳۹۰ و ۱۳۹۵: رویکرد مرکز پیرامون» را بخوانید.