دارایِ ندار
با توجه به سهم بالای نفت از درآمدهای دولت، ناگفته پیداست که استان خوزستان جایگاه ویژه ای در تولید ناخالص داخلی و رشد اقتصادی کشور دارد. یافتههای مرکز آمار و محاسبه رشد اقتصادی استانها نشان می‌دهد در سال ۹۷، بالاترین رشد اقتصادی یا درصد افزایش تولید ناخالص داخلی مربوط به استان تهران است و پس از استان تهران، استان خوزستان و بوشهر رتبه های دوم و سوم را به خود اختصاص داده اند. اطلاعات مرکز آمار نشان می‌دهد محصول ناخالص داخلی به قیمت ثابت استان تهران در سال ۹۷ معادل ۱۷۰ هزار میلیارد تومان، استان خوزستان ۱۲۹ هزار میلیارد تومان و استان بوشهر ۴۳ هزار میلیارد تومان است. این سه استان به ترتیب ۲۲٫۸۲ و ۱۷٫۹۲ و ۵٫۷۴ درصد سهم در محصول ناخالص داخلی کل کشور دارند.
اما با کسر نفت، جایگاه خوزستان در رتبهبندی سهم از تولید ناخالص داخلی و رشد اقتصادی تغییر می کند. در رتبه بندی استان ها، با کسر نفت در رشد اقتصادی، خوزستان جای خود را به اصفهان می دهد. با این حال همچنان در بین پنج استان نخست در رشد اقتصادی کشور و ۱۰ استانی است که بیش از ۷۰ درصد از تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص داده اند.
در حوزه رشد اقتصادی در بخش کشاورزی، استان خوزستان در رتبه سوم است. براساس برآوردهای مرکز آمار، استان مازندران بیشترین سهم را در محصول ناخالص داخلی کشاورزی دارد و استان های فارس و خوزستان در جایگاه دوم و سوم قرار می گیرند.
در رشته فعالیت‌های معدنی هم استان خوزستان سهم ۶۵.۳۴ درصدی از محصول ناخالص داخلی دارد و رتبه نخست را کسب کرده است. فعالیت‌های استخراج معدن شامل رشته فعالیت‌های استخراج نفت خام، گاز طبیعی و خدمات پشتیبانی معادن و استخراج سایر معادن است. در سال ۹۸، مجموع محصول ناخالص داخلی در این رشته، ۱۵۰ هزار میلیارد تومان بوده است که خوزستان، رتبه نخست را در آن کسب کرده است.
در بخش صنعت، خوزستان جزو پنج استان نخست کشور در زمینه سهم از رشد صنعتی کشور است. تهران در رتبه نخست از این نظر قرار دارد و پس از تهران، استانهای بوشهر و اصفهان قرار میگیرند که سهم آنها ۱۸.۱۳ و ۷.۹۴ درصد از رشد کل صنعت است. استان خوزستان در جایگاه سوم است و سهم ۶.۳۴ درصدی از رشد صنعتی کل کشور دارد. پس از خوزستان هم استان های فارس و آذربایجان شرقی بیشترین سهم را در رشد صنعتی کشور دارند.
در بخش خدمات، که طی سالهای گذشته رشد مثبت را ثبت کرده، استان خوزستان رتبه پنجم را دارد. سهم استان تهران در محصول ناخالص داخلی در رشته خدمات ۳۵.۵۰ درصد بوده و استان های خراسان رضوی، اصفهان و فارس در رتبه های بعدی قرار دارند. استان خوزستان هم با سهم ۴.۴۶ درصدی بیشترین اثر را در محصول ناخالص داخلی این بخش دارد.
یک گزارش از وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی درباره سهم استانها از تولید ناخالص داخلی نشان می دهد در سال ۹۸، نسبت به سال ۹۰، ۶.۲۰- درصد تغییر کرده است. سهم این استان در سال ۹۰ از تولید ناخالص داخلی کشور ۲۰.۹۹ درصد بوده است اما این سهم در سال ۹۲ به ۱۷.۷۰ درصد، در سال ۹۳ به ۱۵.۳۰ درصد و در سال ۹۴ به ۱۱.۴۰ درصد رسیده است. از سال ۹۶ تا ۹۸، ترمیم سهم استان از تولید ناخالص داخلی کشور آغاز شده اما سهم هنوز سهم ۲۰ درصدی استان از تولید ناخالص داخلی کشور حاصل نشده است. میزان نوسان سهم خوزستان از تولید ناخالص داخلی کشور نشان می دهد اقتصاد این استان تا چه اندازه وابسته به نفت است.
بررسی وضعیت استان خوزستان در تولید ناخالص داخلی بدون نفت هم گویای نوسان سهم این استان در این شاخص است. سهم این استان از سال ۹۰ نسبت به سال ۹۸، ۰.۴۶- درصد افت کرده است. در سال ۹۰، خوزستانی ها از تولید ناخالص داخلی بدون نفت در ایران ۵.۹۸ درصد سهم داشتند. این سهم در سال ۹۱ به بیش از ۶.۴۱ درصد رسید اما در سال ۹۸، ۵.۵۲ درصد بوده است.
یک دلیل عمده کاهش سهم از تولید ناخالص داخلی استان هایی مثل خوزستان را مهاجرفرست بودن این استان می دانند. آمارها نشان می دهد از سال ۹۰ تا ۹۵، ۵۳ هزار و ۶۳۲ نفر به استان خوزستان مهاجرت کردند اما در مقابل ۱۳۵ هزار و ۴۹۱ نفر از این استان کوچ کردند که گویای تفاوت ۸۱ هزار و ۸۵۹ نفری است. نکته قابل تامل اینکه از ۱۳۵ هزار مهاجر خوزستانی، ۲۲ هزار و ۵۹۰ نفر به تهران مهاجرت کرده اند.
سهم استان خوزستان در تولید ناخالص داخلی بخش کشاورزی هم براساس آمارهای رسمی طی سال های گذشته از دهه ۹۰، کاهش یافته است. سهم این استان از رشد بخش کشاورزی در سال ۹۰، ۶.۹۷ درصد بود اما این رقم در سال ۹۸، به ۶.۰۴ درصد رسیده است که گویای نوسان ۰.۹۳- درصدی است.
خوزستان در بخش صنعت در سال ۹۰، از کل رشد تولید ناخالص داخلی این بخش منهای ساختمان، سهم ۷.۹۹ درصدی داشت که این رقم در سال ۹۸ به ۸.۱۲ درصد رسیده و رشد ۰.۱۳ درصدی را نشان می‌دهد. هرچند خوزستان در بخش ساختمان، پس از تهران در سالهای گذشته از دهه ۹۰، در رتبه دوم از نظر سهم از تولید ناخالص داخلی است اما در یک دهه گذشته وضعیت نامطلوبی را در این شاخص ثبت کرده است. سهم خوزستان از تولید ناخالص داخلی در بخش ساختمان ۱۶.۳۷ درصد گزارش شده و این رقم درسال ۹۸ به ۱۲.۶۴ درصد رسیده که گویای نوسان نگرانکننده ۳.۷۳- درصدی است.
و اما در بخش معدن، از سال ۹۰ تا ۹۶، خوزستان نوسان ۰.۶۶- درصدی را از نظر سهمی در تولید ناخالص داخلی این رشته ثبت کرده است. خوزستان در سال ۹۰ سهم ۱.۰۴ درصدی از رشد معدنی کشور داشت اما این رقم در سال ۹۶ به ۰.۴۰ درصد رسیده است.
هرچند خوزستان از نظر سهم کلی در تولید ناخالص داخلی کشور در جایگاه دوم است اما دیگر اعداد و شاخص ها نشان دهنده سهم اندک این استان از آورده های خدادادی اش است. آمارها نشان می دهد خوزستان در سال ۹۰، ۱.۴۴۱.۴۰۸.۷۰۷ میلیارد ریال پول به خزانه کشور واریز کرده است. رقمی که در سال ۹۸ به ۴.۹۵۴.۴۰۱.۲۷۸ میلیارد ریال رسیده است. اما سهم این استان از کل بودجه کشور در سال ۹۷ تنها ۳ درصد و از کل درآمدهای نفتی امسال به طور تقریبی ۴ درصد است.
خوزستان که در بین سه استان پردرآمد کشور قرار دارد، با مشکلاتی در بخش‌های حیاتی مانند آب‌رسانی، محیط زیستی، کشاورزی و باغداری و معضل بزرگی به نام حاشیه‌نشینی و سکونت حدود ۸۵۰ هزار نفر در اقامتگاه‌های غیر‌رسمی و بافت فرسوده دست و پنجه نرم می کند. در تازهترین اظهارنظر درباره سهم این استان پردرآمد کشور از کل اعتبارات، مهرداد نیکویی، رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خوزستان، از رتبه اول این استان در اعتبارات استانی کشور خبر داده است. به گفته نیکویی «امسال برای پنج بخش در بودجه ۱۴۰۰، ردیف خاص برای خوزستان تعریف شده است. یکی از این ردیف‌های بودجه‌ای مربوط به توسعه و عمران شهرهای خرمشهر و آبادان با اعتبار ۱۱۰ میلیارد تومان است. ردیف‌های بودجه‌ای دیگر شامل خارج‌سازی مغروقه‌های اروند با اعتبار ۱۵ میلیارد تومان، زیرساختهای اربعین با اعتبار ۲۴ میلیارد تومان، اجرای فاز دوم طرح ۵۵۰ هزار هکتاری مقام معظم رهبری با اعتبار ۱۵۰ میلیارد تومان و طرح آب و فاضلاب شهرهای اهواز، کارون، باوی و حمیدیه با اعتبار ۸۷۸ میلیارد تومان است.» بنابراین در مجموع ردیف‌های اعتباری خاص در نظر گرفته شده برای خوزستان در پنج بخش، یک هزار و ۱۷۷ میلیارد تومان است.
