حسابداران دولتی می توانند جلوی فساد را بگیرند

حسابداری دولتی در ایران دچار ضعف های عمده است تا جایی که آن را یکی از دلایل رواج فساد در ایران می دانند. این درحالی است که نظام حسابداری و گزارشگری مالی یکی از مهم ترین ابزارهای اساسی در راستای پاسخگویی در قبال منابع مالی است.
حسابداری دولتی به مجموعه عملیاتی گفته می شود که با استفاده از دانش حسابداری و با رعایت کامل قوانین و مقررات کشور در رابطه با امور مالی، ثبت فعالیت های مالی و طبقه بندی آن ها را دنبال می کند. مهم ترین کارکرد حسابداری دولتی، کنترل فساد است. این حسابداری نقش غیرقابل انکاری در افزایش شفافیت دارد. ویژگی های شغلی بارز در حسابداری دولتی درستکاری و واقع گرایی است و این ویژگی ها باعث می شود حسابداران در بخش دولتی بتوانند به بهترین نحو در جهت منافع عمومی خدمت رسانی کنند. در واقع نقش تعیین کننده حسابداری دولتی در محاسبات کشوری زمینه ساز شفافیت و کاهش سطح درک فساد در جامعه اقتصادی است. خروجی این حسابداری یعنی گزارشگری مالی و شفافت مالی به بهبود تصمیم گیری ها کمک می کند و منتفع این فرایند، نه صرفا دولت و بلکه بخش خصوصی است.  
از نظر قانونی وظیفه مبارزه با فساد در بخش دولتی بر عهده حسابداران نیست اما جایگاه آنان در کشف فساد، حساس و قابل اتکاست. حسابداران دولتی می توانند نقش مثبتی در کنترل فساد ایفا کنند و مهم ترین نکته در این مسیر، عمل به آیین نامه های اخلاقی مرتبط با وظایف شغلی و انجام عملیات ها با بالاترین کیفیت و بهترین نحو است. پایبندی به اصول  و رویه های استاندارد حسابداری مهم ترین ابزار حسابداران برای کشف و بستن راه نفوذ فساد است. هم چنین رعایت استاندادرهای بین المللی مثل استاندارد بین المللی حسابداری بخش عمومی هم در این زمینه اثرگذار است.
پژوهشگران در یک پژوهش سه فرضیه را در ارتباط با حسابداری دولتی و فساد آزمودند. آن ها در فرضیه اول به ابعاد مختلف حسابداری دولتی (مثل حسابداری تعهدی، کنترل داخلی، مدرن سازی سیستم های اطلاعات، رعایت استانداردها و آیین نامه های اخلاقی)، در رابطه با فساد ادراک شده پرداختند. یافته های آنان نشان داد بین این دو رابطه معناداری وجود دارد. این یافته همسو با دیگر نتایج پژوهش هایی بود که می گفت در کشورهای در حال توسعه فقدان ساختار پاسخگو، روند پیگیری فساد را طولانی کرده است.
در فرضیه دوم، پژوهشگران به نقش ابعاد مختلف عوامل روانشناختی سازمانی بر فساد ادراک شده پرداختند و به معناداری آن پی بردند. یافته های آنان نشان می دهد ادراک فرد از نحوه رفتار همکاران در رابطه با فساد هنجارهای اجتماعی فرد را تضعیف یا تقویت کرده و اثر بازدارنده یا تحریک کننده در ارتکاب فساد دارد. درواقع فرصت ادراک شده فرد برای رعایت قوانین با افزایش خودگزارشی موارد فساد در رویه های حسابداری و گزارش های مالی در بخش دولتی می شود چراکه فرد اطمینان دارد گزارش دهی فساد هزینه شخصی برایش ندارد و مشکلی ایجاد نمی شود.
در فرضیه سوم، رابطه حمایت سازمانی ادراک شده در رابطه بین حسابداری دولتی و فساد ادراک شده بررسی شده است. یافته ها نشان می دهد بین این دو رابطه معناداری وجود دارد. درواقع هرچقدر حمایت سازمانی از حسابداران دولتی بیشتر شود، تعهد آن ها به گزارش کردن فساد هم بیشتر می شود.
از دیگر یافته های پژوهشگران در این تحقیق، رسیدن به اثر معنادار عوامل روانشناختی-سازمانی بر فساد است. آن ها پیشنهاد کردند مسئولان با افزایش حمایت سازمانی از مسیر اعطای پاداش به افراد گزارش دهنده فساد، افزایش حقوق و ترفیع با در نظر گرفتن سلامت اداری کارکنان و تنبیه شدید مرتکبان فساد، به کنترل فساد کمک کنند.
برای مطالعه بیشتر مقاله «نقش حسابداری دولتی و عوامل روانشناختی در فساد ادراک شده»  را بخوانید. این مقاله در نشریه حسابداری دولتی، در بهار و تابستان سال جاری منتشر شده است.