انحراف سرمایه در غیاب دولت های کارآمد

کشورهایی که  منابع مالی محدودی در داخل دارند،  با هدف  بهبود رفاه و ارتقای توسعه انسانی از کمک های رسمی خارجی استفاده می کنند. از زمانی که شاخص توسعه انسانی در گزارش های بین المللی مورد توجه قرار گرفته، سیاست حمایت مالی از توسعه انسانی در کشورهای درحال توسعه در جهان بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.  شاخص توسعه انسانی معیارهایی مثل امید به زندگی، نرخ با سوادی و درآمد سرانه را شامل می شود و سالانه کشورها از منظر این شاخص رتبه بندی می شوند. اما در چه کشورهایی دریافت کمک های رسمی برای توسعه انسانی اثر دارد؟
کمک های رسمی توسعه، اصطلاحی است که توسط «کمیته همیاری توسعه» سازمان همکاری اقتصادی و توسعه OECD معرفی شده است. این کمک ها در قالب وام های بانکی و کمک های رسمی توسط اعضای کمیته همیاری توسعه به منظور توسعه اقتصادی و رفاه در سایر کشورها اعطا می شود. جهان سوم مشتاق به دریافت این کمک ها حتی به طور محدود است چراکه این کمک ها از عوامل موثر بر جریان توسعه اقتصادی تلقی می شود و می تواند به تغییر ساختار اقتصادی کشورها بینجامد. اما درباره میزان اثربخشی این کمک ها در محافل علمی و دانشگاهی تحقیقاتی انجام شده که نشان می دهد پای عوامل دیگری هم در میان است.
یک پژوهش ایرانی ۲۸ کشور از میان ۲۲۹ کشور بزرگ و کوچک را با درآمد سرانه کمتر از ۹۹۵ دلار در سال ۲۰۱۸ بررسی کرده است تا به این پرسش پاسخ دهد که کمک های توسعه تا چه اندازه بر شاخص توسعه انسانی و توسعه اقتصادی این کشورها اثر داشته و چه عوامل دیگری در این بین موثر است. یافته های این پژوهشگران نشان می دهد کمک های رسمی توسعه، سرمایه گذاری مستقیم خارجی می تواند بر شاخص توسعه انسانی اثر خوبی بر جای بگذارد اما نکته مهم دولت کارآمد است. دواقع کارآمدی و اثر بخشی دولت ها می تواند جلوی انحراف منابع مالی خارجی را به سوی اهداف سیاسی یا نظامی کوتاه مدت بگیرد. بنابراین در کشورهای جهان سوم که کمک های توسعه جریان دراد، باید سرمایه ها را به زیرساخت هایی مثل شبکه ارتباطات و فناوری اطلاعات و  نظام آموزشی و بهداشتی هدایت کرد. برای ارتقای سطح توسعه یافتگی جریان های ورودی کمک ها و سرمایه های خارجی باید صرف منافع ملی کشورها شود تا در میان مدت و بلندمدت جلوی فساد، فقر، نابرابری و بدهی خارجی را بگیرد.
برای مطالعه بیشتر مقاله «تاثیر کمک های رسمی توسعه و سرمایه گذاری مستقیم خارجی بر توسعه انسانی در کشورهای کمتر توسعه یافته» را بخوانید. این مقاله در نشریه اقتصاد باثبات و توسعه پایدار در تابستان سال ۱۴۰۰ منتشر شده است.