پیدا نمی شدی تو، شاید که مُرده بودم

«در خانه بمانید». این روزها حتی در خانه ماندن برای شکستن زنجیره انتقال ویروس کرونا به نمونه ای از عمل به مسئولیت اجتماعی برای افراد تبدیل شده است. تولد مصادیق تازه از عمل به مفاهیمی مثل مسئولیت اجتماعی را می توان از دیگر آثار همه گیری کرونا دانست. این روزها، دوست داشتن، محبت کردن و ایفای نقش شهروندی هم شکل دیگری یافته چه برسد به مسئولیت اجتماعی افراد. هرچند باور آن سخت به نظر می رسد اما بنگاه های اقتصادی و کسب کارها، که پس از اقشاری مثل کادر درمان در رویارویی مستقیم با آثار منفی کرونا قرار دارند، عمل به مسئولیت اجتماعی را در این شرایط سخت از یاد نبرده اند. پویش نفس تلاش دسته جمعی فعالان اقتصادی در بخش خصوصی برای کمک به مردم و کسب وکارهاست.
پویش نفس کار خود را پیش از نیمه اسفندماه سال گذشته آغاز کرد. در این پویش، چندین کارگروه برای تقسیم وظایف اعضا و بیشترین استفاده از توان بخش خصوصی شکل گرفته است. چطور باید از جان نیروی انسانی در محیط کسب وکارها در مقابل احتمال ابتلای به کرونا محافظت کرد؟ آیا شرکت های نوپا و کسب وکارهای استارت آپی می توانند برای کمک به مردم یا کادر درمان خدمات ویژه ای ارائه کنند؟ پیامدهای اقتصادی بحران کرونا در ایران چیست و چطور باید از آسیب های این بحران بر بخش های مختلف اقتصاد کاست؟ مرزهای تجاری کشور چه زمانی بازگشایی می شود و از چه پروتکل هایی باید در انجام تجارت با وجود همه گیری کرونا پیروی کرد؟ آیا در این شرایط بخشودگی مالیاتی، بیمه و بانکی هم برای کسب وکارها در کار است؟  کارآفرینان چطور می توانند از کسب وکارهای دیگر یا کادر درمان و بیمارستان ها برای مقابله همه گیری کرونا و درمان بیماران حمایت کنند؟ چه اطلاعاتی برای عبور کم خطر از بحران کرونا لازم است؟ در کارگروه های پویش نفس پاسخ این سوالات به طور تخصصی دنبال می شود.
این پویش دو هدف برای خود تعریف کرده است که هرچند در هدف اول موفق اما در هدف دوم کمتر موثر بوده است. هدف اول  پویش، جمع آوری کمک های نقدی، کالایی و خدماتی بنگاه ها برای حمایت از کادر درمان و تامین اقلام مورد نیاز بیمارستان هاست. هدف دوم پویش حمایت از کسب وکارها با انتقال مشکلات آن ها از طریق اتاق های بازرگانی به سازمان های دولتی مربوط و اجرای سیاست هایی است که از بار این مشکلات کم کند.  فعالان بخش خصوصی که در پویش نفس حضور دارند یا اعضای اتاق های بازرگانی که یافتن راه هایی برای سبک تر شدن بار مشکلات بنگاه ها را دنبال می کنند، در گفت وگو با رسانه ها  از عدم تحقق هدف دوم می گویند و اینکه دولت به دلایل مختلف، برای حمایت از کسب وکارها کمتر از انتظار ظاهر شده است. فعالان پویش نفس امیدوارند با پیگیری بیشتر در آینده امتیازهای بهتری از دولت به نفع فعالان بخش خصوصی بگیرند.
*دولت چه می کند؟
فرهاد دژپسند، وزیر اقتصاد و دارایی در یکی از روزهای فروردین ماه سال ۹۹ در یک برنامه تلویزیونی حاضر شد و از  آثار اقتصادی همه گیری کرونا در ایران گفت. به گفته دژپسند، کرونا ۱۵ درصد از اقتصاد ایران را متاثر می کند درحالیکه در دیگر کشورها این رقم بیشتر است. وزیر اقتصاد و دارایی گفت اثرگذاری همه گیری کرونا بر تولید ناخالص داخلی کشورها بیشتر از ناحیه بخش خدمات و تعطیلی کسب وکارهای آن است اما در ایران به دلیل سهم کمتر این بخش از اقتصاد، اثر اقتصادی کرونا هم کمتر است. وزیر اقتصاد هم چنین از در نظر گرفتن ۱۰۰ هزار میلیارد تومان تسهیلات برای کمک به بخش های متاثر از کرونا خبر داد و گفت ۷۵ هزار میلیارد تومان از این مبلغ از طریق سیستم بانکی در قالب تسهیلات ارزان به کسب وکارها داده می شود. ۵۵۰۰ میلیارد تومان به صندوق بیمه بیکاری و بخشی هم به اعتبارات هزینه ای بخش بهداشت و درمان اختصاص دارد. برای کاهش آثار کرونا ۲۳ میلیون خانوار از تسهیلات بانکی با نرخ سود پایین در قالب کارت های خرید بهره مند می شوند. هم چنین برای فعالان اقتصادی آسیب دیده از کرونا نرخ سود تسهیلات ۱۲ درصد است و تنها کمک مالیاتی دولت به این کسب وکارها امهال مالیات یعنی تعیین مهلت بیشتر برای پرداخت است.
بخش خصوصی از دولت انتظار بیشتری دارد. به ویژه بخش هایی که صدمه بیشتری از بحران کرونا را متحمل شده است. از جمله صنعت گردشگری که کرونا زمینه تعطیلی این بنگاه ها تا پایان سال ۹۹ را فراهم کرده است. ابراهیم پورفرج، رییس هیئت مدیره جامعه تورگردانان ایران به ایسنا در این باره گفت «شرط دولت برای پرداخت وام با سود ۱۲ درصد، حفظ کارمندان است، وقتی ۶ ماه تا یک سال قرار نیست درآمدی داشته باشیم، ناچارا یا باید این کارمندان را تعدیل کنیم یا وامی که از دولت دریافت می‌کنیم را به عنوان حقوق باید به پرسنل بدهیم، پس هزینه تبلیغات ایران را از کجا تامین کنیم؟ وامی که با عنوان حمایت از صنعت گردشگری با سود ۱۲ درصد درنظر گرفته‌اند، فقط شرکت‌های گردشگری را به بانک ها بدهکارتر می‌کند، هنوز کار را شروع نکرده و درآمدی حاصل نشده، دوره تنفس این وام تمام شده و باید آن را به بانک بازگرداند. آیا می‌توان نام این تسهیلات را کمک مالی گذاشت؟پروازها به حالت تعلیق درآمده است. دلیل دیگر آن است که سایر کشورها هم سخت درگیر ویروس کرونا هستند و اصلا پاسخگوی درخواست ما برای سفر به ایران نیستند. فعلا نه ما و نه آن‌ها نمی‌دانیم چه چیزی در انتظار است».
*مو کندن از کف دست
شرایط مالی دولت طوری است که هر نوع انتظار حمایت بیشتر از آن، شبیه به  کندن مو از کف دست است. براساس گزارش مرکز آمار رشد اقتصادی سه فصل سال گذشته منفی ۷.۶ درصد و رشد اقتصادی بدون نفت ایران تقریبا صفر بوده است. هم چنین نرخ تورم نقطه به نقطه هم در پایان بهمن ماه ۲۵ درصد بوه است. تنگنای مالی دولت با توجه به کاهش میزان فروش نفت متاثر از تحریم ها، کاهش فروش فرآورده های هیدروکربنی به دلیل همه گیری کرونا و عدم ساختار داخلی مالی مناسب دولت در سال ۹۹ هم ادامه دارد. دولت در لایحه بودجه۹۹  منابع  درآمدی را در نظر گرفته که تحقق آن دور از انتظار است. در این شرایط بسیاری از مدیران در بخش خصوصی نسبت به حمایت های آینده دولت ناامیدند. اما آیا می توان برای عبور از این بحران بر منابع بخشی حساب کرد که غیردولتی و غیرخصوصی اند؟ آیا ممکن است توان مالی شرکت های خصولتی که با منابع یارانه ای در گذشته فربه شده اند، به کمک اقتصاد بیاید تا دست دولت برای حمایت بیشتر از بخش خصوصی باز شود؟  پاسخ این سوالات به اندازه آینده پساکرونا مبهم است. شاید در این بین تنها راه پویش نفس و حرکت های مردمی برای گرفتن دست یکدیگر است که، روشن به نظر می رسد.
*تیتر بخشی از شعر آسیمه سر، سروده اکبر آزاد/منبع: آینده نگر