مصرف بیشتر انرژی، ارزش آفرین نیست
صنعت بار بزرگی از ارزش افزوده و اشتغال در کشور را به دوش می کشد. سهم بخش صنعت از اشتغال در سال ۸۶، ۳۰ درصد و سهم آن از تولید ناخالص داخلی ۱۶ درصد بود. در سال ۱۳۹۵، سهم ارزش افزوده بخش صنعت به طور مجزا از تولید ناخالص داخلی به ۱۹.۵ درصد رسید و براساس اسناد قانونی و برنامه ریزی ها این سهم در سال ۱۴۰۰ باید به ۲۱ درصد برسد. هم چنین در افق چشم انداز برای بخش صنعت، سهمی ۲۵ درصدی از تولید ناخالص داخلی پیش بینی شده است.
انرژی به عنوان یکی از نهاده های تولید نقشی اساسی در رشد بخش صنعت دارد. از سال ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۵، مصرف نهایی انرژی در بخش صنعت ۱.۷ برابر شده است و از ۱۹۴.۳ میلیون بشکه معادل نفت خام در سال ۸۵، به ۳۲۴.۱ میلیون بشکه معادل نفت خام در سال ۹۵ رسیده است. این نشان می دهد صنعت به عنوان یکی از پرمصرف ترین بخش های مصرف کننده انرژی، سهمی بیش از ۲۵ درصد از کل انرژی مصرفی در کشور را به خود اختصاص داده است.
مصرف انرژی و رشد اقتصادی رابطه ای تنگاتنگ با یکدیگر دارند. انرژی به عنوان نیروی محرکه هر فعالیت تولیدی عمل می کند. بنابراین تا امروز مطالعات زیادی در این باره انجام شده که انرژی چطور به رشد اقتصادی بیشتر منجر می شود. در یک مطالعه تازه، پژوهشگران رابطه بین مصرف انرژی و ارزش افزوده در زیربخش های صنعت را بررسی کرده اند. یافته های آنان نشان می دهد در زیربخش هایی مثل تولید ماشین آلات مولد و انتقال و دستگاه های برقی بین مصرف انرژی و ایجاد ارزش افزوده رابطه علی وجود دارد به این معنا که مصرف انرژی عاملی در افزایش ارزش افزوده در این بخش است. اما در بخش های تولید محصولات لاستیکی، پلاستیکی، تولید وسایل نقلیه موتوری، تریلر و نیم تریلر رابطه علی از سمت ارزش افزوده به سمت مصرف انرژی برقرار است. در واقع در این بخش ها رشد ارزش افزوده به طور معناداری بر مصرف انرژی اثری مثبت دارد و رشد ارزش افزوده بر مصرف انرژی مقدم است. در این شرایط با افزایش ارزش افزوده، مصرف انرژی افزایش پیدا می کند.
آن ها به این نتیجه رسیده اند که افزایش مصرف انرژی لزوما به ارزش افزوده بیشتر در صنعت منجر نمی شود بنابراین، سیاست های صرفه جویی در بخش صنعت می تواند بدون اثرگذاری بر ارزش افزوده بخش صنعت اجرایی شود. از دیگر توصیه های این پژوهش حذف یارانه انرژی در زیربخش هایی مثل محصولات لاستیکی و پلاستیکی و وسایل نقلیه موتوری است. پژوهشگران می گویند حمایت های مالی از صنایع مثل یارانه انرژی در سال های اخیر اثری بر رشد این صنایع نداشته و بهتر است برای حمایت از آن ها، از راهکارهای جدید حمایت از صنایع برای رشد ارزش افزوده استفاده کرد. انتقال فناوری، نوسازی تجهیزات و استفاده از تکنولوژی های جدید از جمله این حمایت هاست که باید مورد توجه قرار بگیرد.
برای مطالعه بیشتر، مقاله «رابطه علیت بین مصرف انرژی و ارزش افزوده در زیربخش های صنعت ایران: رهیافت بوت استرپ پنلی» را بخوانید. این مقاله در پاییز سال ۹۹ در فصلنامه نظریه های کاربردی اقتصاد چاپ شده است.
