طرح انرژی رایگان، نمایش است؟
مهرداد عباد
طرح عرضه رایگان انرژی ازجمله برق و گاز در ماه‌های اخیر در دولت کلید خورده است. هرچند کلیات این طرح، با توجه به حمایت از اقشار کم‌درآمد و درعین‌حال مشترکان کم‌مصرف خانگی مورد تائید است، اما در جزییات این طرح مشکلاتی وجود دارد که شائبه نمایشی بودن را بیش از اثربخشی، تقویت می‌کند.
در طرح برق امید، دولت سقفی را برای میزان شناسایی مشترکان کم‌مصرف تعیین کرده که حتی خانه‌هایی با یک نفر ساکن را هم در برنمی‌گیرد. تعیین سقف مصرف ۸۰ کیلووات ساعت برق برای مشترکان کم‌مصرف و رایگان بودن برق این مشترکان، در عمل کمکی به کاهش میزان مصرف نمی‌کند، چراکه مشترکان می‌بینند هرچه میزان مصرف را کم کنند، به سقف موردنظر دولت نمی‌رسند. به نظر می‌رسد این میزان مصرف صرفاً شامل خانه‌های خالی است، خانه‌هایی که حتی ممکن است در خیابان فرشته تهران خالی مانده باشد.
پیش از تخصیص هر یارانه‌ای برای حمایت از خانوارها، شناسایی خانوارهایی که در دهک‌های پایین درآمدی قرار می‌گیرند و ازنظر معیشتی آسیب‌پذیر توصیف می‌شوند ضروری است، که به نظر می‌رسد در طرح دولت، این نکته مهم نادیده گرفته شده است.
هرچند اعلام میزان مشخصی از مصرف به‌عنوان سقف مصرف برای عدم پرداخت هزینه انرژی، به‌عنوان راهی برای تشویق مردم به صرفه‌جویی در نظر گرفته می‌شود، اما بد نیست دولت‌ها بودجه تخصیصی به یارانه را به فرهنگ‌سازی باهدف بهینه‌سازی مصرف اختصاص دهند. مصرف همه انواع انرژی ازجمله برق و گاز در کشور بالاست. علاوه بر اصلاح اقتصاد هر یک از این بخش‌ها، فرهنگ‌سازی برای بهینه‌سازی مصرف به کمک حفظ ذخایر انرژی در کشورها آمده است. دولت می‌تواند در کنار شناسایی نیازمندان واقعی به گاز و برق رایگان، برای بهینه‌سازی مصرف در دیگر مشترکان فرهنگ‌سازی کند.
فراموش نکنیم که حمایت از اقشار آسیب پذیر و کم درآمد، یک رویه معمول در اقتصادهاست. بااین حال تشخیص درست و درنظر گرفتن مقدمات لازم برای حمایت های دولتی، از الزامات موفقیت طرح های حمایتی است.
