سهام استارت آپ ها برای سوداگران خوب نیست

علیرضا کلاهی صمدی، عضو هیئت نمایندگان اتاق تهران

 برای اولین بار در ایران، بازار سهام مورد استقبال عموم مردم قرار گرفته است. در دیگر کشورها به ویژه کشورهای غربی صحبت درباره قیمت سهام و وضعیت بورس، از گفت وگوهای روزمره به شمار می رود چراکه بخش عمده ای از پس انداز و پرداخت های بازنشستگی افراد جامعه در قالب سهام و صندوق های مدیریت شده در بورس به جریان افتاده است. در چنین جوامعی حال اقتصادی جامعه به وضعیت بورس وابسته است و این از نشانه های اقتصاد پیشرفته است.
در ایران، تا امروز بازار سهام مورد علاقه و توجه عموم مردم نبوده است تا سال جاری که رخدادهای اقتصادی به استقبال هرچه بیشتر مردم از بورس انجامید. اما این توجه و استقبال مردم از بازار سرمایه را می توان زمینه ای برای حضور هرچه بیشتر شرکت های بخش خصوصی و تامین مالی آن ها هم مثبت دانست؟
برای قدیمی تر ها جذاب نیست
تا پیش از سال جاری نرخ های حاکم در بورس برای تعیین قیمت سهم و نسبت سهم به درآمد برای شرکت های تولیدکننده معمولی جذاب نبود و بورس بیشتر بر مدار صنایعی می چرخید که حاشیه سود غیرعادی دارند که آن هم ناشی از امتیازات و رانت های ویژه در اقتصاد ملی است. برای صنایع و شرکت های خصوصی بدون امتیازات خاص حاشیه سود ۵ درصد بود و نسبت سهم به درآمد پنج و شش هم جذابیتی برای واگذاری سهام برای شرکت های خصوصی ایجاد نمی کرد. به همین دلیل در شرکت های متقدم بخش خصوصی هیچ گاه به طور جدی تمایل به حضور در بازار سرمایه و بورس تهران ایجاد نشده است.
آنچه امروز در بورس می بینیم رشد غیرمنطقی نسبت سهم به درآمد است که علاوه بر دلایل اقتصادی به دلیل انتظارات تورمی هم ایجاد شده است. سوددهی که امروز در بازار سهام می بینیم از دیگر بازارها پیشتر رفته است و همین انگیزه بخش سرمایه داران خردی است که می خواهند از سرمایه خود در مقابل تورم محافظت کنند. این نگاه بلند مدت نسبت به سهم می تواند به انگیزه ای برای شرکت ها برای حضور در بازار سرمایه تبدیل شود. شرکت های تولیدی که با خرید مواد اولیه داخلی و ایجاد ارزش افزوده، علاوه بر پاسخ به نیاز داخل کالا را صادر می کنند،  در عمل در مقابل نوسانات ارزی هم بیمه اند، میزان فروش آن ها با این نوسان ها رشد کرده و گردش مالی شان افزایش پیدا می کند، برای سرمایه گذارانی که دغدغه حفظ سرمایه در شرایط تورمی را دارند جذاب به نظر می رسند با این حال برای شرکت ها در شرایط تورمی با نسبت درآمد به سهم کمتر از ۱۰، عرضه سهام در بورس کمتر جذاب است.
استارت آپ ها بیایند؟
در همه جای دنیا شرکت های یونیکورن با ارزش بیش از یک میلیارد دلار به بورس می روند و شرکت های کوچک با ریسک بالاتر فعالیت و بدون دفاتر متقن و روشن به بازار سرمایه نمی آیند. در ایران هم بحث ورود استارت آپ ها به بازار سرمایه از جمله برندهای قوی و آینده دار مثل دیوار، کافه بازار، اسنپ و دیجی کالا مطرح شده است. اما یک نکته مهم دراین بین وضعیت سوددهی این شرکت هاست. استارت آپ های بزرگ ایران هنوز به سودهای قابل توجه نرسیده اند و عملکرد آن ها با سایر معیارهای سنتی مورد نظر در بازار سرمایه مثل خالص دارایی ها و … سنخیتی ندارد. برای تحلیل حضور استارت آپ ها باید به کنش های بازار سرمایه نگریست  و دید چطور از حضور آن ها استقبال می شود. آیا سرمایه گذاران در بورس به امید رشد ۱۰۰ درصدی سالانه به عدم دریافت سود قابل توجه رضایت می دهند؟ عدم سوددهی در طولانی مدت صرفا در مورد استارت اپ های ایرانی مصداق ندارد بلکه در همه جای دنیا همین است. شرکت آمازون در ایالات متحده آمریکا ۱۵ سال سود نداشت اما سهام آن رشد کرد چراکه به عنوان رهبر فروش آنلاین در جهان شناخته می شود. در مورد تامین مالی استارت آپ های ایرانی در آینده باید دید سرمایه گذاران تا چه اندازه نسبت به این مسئله توجه نشان می دهند و آیا بر مبنای چشم اندازی بلند مدت رفتار می کنند یا سود امسال و سال بعد.
بورس به اصلاح ساختارها کمک می کند
وضعیت کنونی بورس فرصتی برای تغییر اقتصاد کشور است. می توان با استفاده از فرصت بازار سهام سونامی نقدینگی را که آثار مخربی در اقتصاد کشور بر جای گذاشته به بخش های مولد هدایت کرد. با رونق بورس و تامین مالی شرکت های ایرانی از بازار سهام، دغدغه کارآفرینان و صاحبان سرمایه در این زمینه کاهش پیدا می کند. یکی از مهم ترین پیامدهای رونق بازار سرمایه در جهش اقتصادی کشور تغییر اصولی و اصلاح ایرادهای ساختاری در اقتصاد ماست که تاکنون دغدغه مدیران ایرانی نبوده است. رونق بازار سرمایه می تواند به بسیاری از مشکلات ساختاری اقتصاد کشور پایان دهد و تلاش های کم ثمر برای فائق آمدن بر بورکراسی وزارت خانه ها و نظام بانکی را با تقویت نظام گزارش دهی،  توجه به منابع انسانی و بازدهی مالی جایگزین کند.