سطح روابط تجاری ایران و ایتالیا به‌سرعت بهبود پیدا می‌کند
احمد پورفلاح
در چهار دهه اخیر، ایتالیا از کشورهای اروپایی بود که در روابط تجاری با ایران دچار هیجان‌های سیاسی نشد. ایتالیا در بسیاری از دوره‌ها، مستقل از چارچوب‌های سیاستی اتحادیه اروپا عمل می‌کرد و درجایی که می‌توانست در مسیری متفاوت حرکت کند، دریغ نکرد. برای سال‌های متمادی، ایتالیا نخستین شریک تجاری ایران در اروپا بود. در تجارت با ایتالیا، رکوردهایی نزدیک به هشت میلیارد دلار را ثبت کردیم. این کشور همه مواد نفتی موردنیاز پالایشگاه‌هایش را از ایران می‌خرید و پالایشگاه‌های ایتالیا با فرمولاسیون نفت ایران تنظیم شده بود.
در دوره نخست تحریم، ایتالیا ناگزیر به تعدیل و کاهش ارتباطات تجاری با ایران بود. هرچند روابط تجاری دو کشور کاهش یافت اما هیچ‌وقت قطع نشد. شرکت‌های کوچک و متوسط ایرانی و ایتالیایی به‌ویژه شرکت‌های غیر دلاری ایتالیایی ارتباطات خود را حفظ کردند. بسیاری از رشته‌های صنعتی کشور ما برای حفظ وضعیت موجود و بازسازی خطوط تولید در آینده به این کشور وابسته‌اند، چراکه نگهداری و نوسازی خطوط تولید مستلزم خرید فناوری، قطعات یدکی و تجهیزات از ایتالیاست. فعالیت در رشته‌های صنعتی مثل فولاد، سنگ، سرامیک، چرم و لوازم‌خانگی در ایران به ایتالیا گره خورده است.
پس از لغو تحریم‌ها در دور نخست، ایتالیا ازجمله کشورهایی بود که بیشترین هیئت‌های تجاری و عالی‌ترین مقام‌های دیپلماتیک و سیاسی را به ایران فرستاد. دو کشور در مسیر بازسازی روابط پیش می‌رفتند که تحریم‌های دوره دولت ترامپ آغاز شد و درنهایت، سطح روابط اقتصادی دو کشور به حدود یک‌میلیون یورو سقوط کرد. باوجود تحریم‌های دولت ترامپ، روابط تجاری ایران و ایتالیا هرگز قطع نشد.
با توجه به سابقه روابط تجاری دو کشور، باور دارم که ایتالیا، ازجمله کشورهایی است که در شرایط عادی و کاهش فشار تحریم‌ها، سطح روابط را به‌سرعت بهبود می‌دهد. متأسفانه در سال‌های پس از ترامپ، علاوه بر فشار تحریم‌ها، چالش‌های مربوط به عدم تصویب اف ای تی اف در ایران هم روابط مالی با کشورهای مختلف ازجمله ایتالیا را محدود کرده است. عدم پیوستن به توافق‌نامه‌های بین‌المللی مسئله‌ای جدای از تحریم‌هاست و آثار منفی آن بر اقتصاد و روابط تجاری ایران به تحریم‌های آمریکا مربوط نیست. در آینده، اگر به هر ترتیب، فشار تحریم‌ها بر اقتصاد ایران کاهش پیدا کند، عدم پذیرش توافق‌نامه‌های بین‌المللی ازجمله اف ای تی اف، برای روابط تجاری ایران چالش‌هایی ایجاد می‌کند. فراموش نکنیم که ایران ازنظر جمعیت، موقعیت سوق‌الجیشی و منابع زیرزمینی ظرفیت‌های بالایی برای افزایش سطح فعالیت تجاری خود دارد. ایران ازنظر حجم بازرگانی بین‌المللی رتبه ۱۸ تا ۲۰ جهان را داراست. هرچند تحریم دادوستدهای تجاری ایران را محدود کرده اما فراموش نکنیم که چالش‌های اف ای تی اف، این محدودیت‌ها را تکمیل کرده است. بسیاری از کشورها می‌توانند به شکل ناملموس مطالبات ایران را از مسیر صادرات کالا یا دیگر مکانیسم‌ها پرداخت کنند اما مسئله اف ای تی اف را بهانه می‌کنند. این تحریم‌هاست که بازتاب‌های بعدی آن زمینه‌ساز نگرانی این کشورهاست، بااین‌حال اف ای تی اف تبدیل به دستاویزی برای آن‌ها شده است.
می‌توان به دوران ریاست جمهوری بایدن برای کاهش فشار تحریم بر ایران امیدوار بود اما ایالات‌متحده آمریکا یک طرف قضیه است. طرف دیگر ما هستیم که باید در کشور به یک‌صدایی و هم‌صدایی برسیم چراکه طرف دیگر در مذاکره باوجود چندصدایی به ما اعتماد نمی‌کند. جوبایدن دموکرات تر از اوباما نیست. در زمان اوباما بیشترین تحریم‌ها علیه اقتصاد ایران وضع شده است. اصولاً در زمان دموکرات‌ها بیشترین تحریم‌ها علیه ایران وضع شده است که این مسئله، به عدم حرکت ما برای کاهش تحریم‌ها و تعامل و گفت‌وگو هم بازمی‌گردد. ما درنهایت به ترامپ رسیدیم که باروحیه خودمحور و خشونتی که در وجود اوست، از برجام خارج شد و دیگر کشورهای دنیا را هم از ارتباط با ایران ترساند.
امیدواریم اگر فرصتی برای کاهش فشار تحریم‌ها بر اقتصاد ایران فراهم می‌شود، با هم‌صدایی در داخل از آن استفاده کنیم. اما نباید فراموش کرد که تجارت با جهان، بدون در نظر گرفتن توافق‌های بین‌المللی، برقراری روابط بانکی، سوئیفت و الزامات اف ای تی اف، حتی در شرایط بدون تحریم، برای بازرگانان ایرانی دشوار خواهد بود.
