روزهای آلایندگی
اکونومیست/ آینده نگر
آسمانها مدتی است که خلوت شدهاند و اکنون فضای کافی ایجاد شده تا آن دسته که همیشه سفرهای هوایی را تهدیدی جدی برای محیط زیست میدیدند دقیقتر وضعیت را بررسی کنند. در این بین، توجه آنها به میزان انتشار گاز کربن در محیط زیست به واسطه سفرهای مختلف جلب شدهاست. بیشترین انتقاد را هم سفرهای تجاری با جت دریافت کردهاند. گفته میشود حدود ۲ تا ۳ درصد از انتشار کربن جهان به خاطر همین جتهایی است که برای تجارت به کار میروند. رشد بیسابقه سفرهای مختلف و کاهش هزینه سفرهای هوایی در حقیقت اصلیترین متهمها در انتشار کربن هستند. به همین دلیل است که کاهش سفرها در دوران همهگیری کرونا باعث شده انتشار گاز کربن هم تا حدود زیادی کاهش پیدا کند.
نگرانی در مورد آلودگی هوا و انتشار کربن از محل پروازهای هوایی به قدری زیاد شده که در کشور سوئد واژهای هم برای شرمساری در این زمینه ساخته شدهاست. اینها به خوبی نشان میدهد که نگرانیهایی در مورد اثرات زیستمحیطی پروازهای هوایی وجود دارد. به هر حال اکنون همه فهمیدهاند که صنعت هواپیمایی کمترین قدم را برای کاهش میزان انتشار کربن برداشتهاست. حالا شاید زمان مناسبی باشد که در این زمینه تجدیدنظر شود.
صنعت هواپیمایی تاکنون اقداماتی در زمینه قانونگذاری داشته که بیشتر به مسائل جانبی پرداختهاست. سوخت هواپیمایی از مالیاتدهی در پروازهای بینالمللی معاف است. اما به نظر میرسد که باید قوانینی در این زمینه در نظر گرفته شود. هربار هم تلاش شده محدودیتهایی برای این صنعت وضع شود، ظاهرا به صورت موفقیتآمیزی مقاومت کردهاست.
هرچند صنعت هواپیمایی قدم کمی برداشته اما باز هم مواردی برای امیدواری وجود دارد. مثلا طبق آمار موجود، انتشار کربن در ازای هر مسافر از سال ۱۹۹۰ تاکنون بیش از ۵۰ درصد کاهش پیدا کردهاست. فناوریهای جدید به کمک خطوط هواپیمایی آمدهاند و باعث شده هواپیماهای آنها کمتر سوخت مصرف کنند. در نتیجه آلایندگی کمتری هم دارند. این روزها ایرباسها و بوئینگهایی تولید میشوند که نسبت به موارد موجود، ۱۵ تا ۲۰ درصد در مصرف سوخت کارآمدتر هستند. دلیلش هم این است که موتور آنها بهبود پیدا کردهاست. البته این فقط موتور نیست که به کاهش مصرف سوخت و افزایش بهرهوری هواپیماها کمک میکند. قطعات دیگری هم وجود دارند که در این زمینه اثرگذارند. پیشرفت فناوری به بهبود وضعیت این قطعات هم کمک کردهاست.
آسمانها پاک میشوند
مدلهای جدیدی هم برای کسبوکارها طراحی شده که در صنعت هواپیمایی میتواند به افزایش بهرهوری کمک کند و فرهنگ جدیدی را در میان مسافران هوایی شکل دهد. انتظار میرود طی سالهای آتی، میزان انتشار کربن در ازای هر مسافر به میزان بیشتری کاهش پیدا کند. مثلا تعداد مسافرهایی که با یک هواپیما سفر میکنند، افزایش پیدا میکند. به این ترتیب سوخت کمتری در ازای هر مسافر مصرف میشود.
یکی از مواردی که میتواند به آسمانهای پاک کمک کند، بازنشسته کردنِ هواپیماهای قدیمی است. بهتر است که هرچه سریعتر هواپیماهای قدیمی از میدان خارج شوند و هواپیماهای جدید جای آنها را بگیرند. این هواپیماهای جدید نسبت به مدلهای قدیمی، کارآمدتر هستند. هواپیماهای قدیمی اغلب سوخت بیشتری مصرف میکنند و آلایندگی بیشتری هم دارند. در نتیجه برای آسمان پاک، به هواپیماهای جدیدتری نیاز است.
همهگیری کرونا باعث شده تمایل برخی مسافران بهویژه در اروپا به سفرهای هوایی کاهش پیدا کند و به جای آن سفرهای زمینی با قطار را در پیش بگیرند. البته در اروپا، پیش از شیوع همهگیری کرونا هم قطار و هواپیما با همدیگر در رقابت بودند. آنها بهویژه در مسیرهای بینالمللی کاملا در رقابت هستند. حالا با شیوع کرونا مردم قطار را به هواپیما ترجیح میدهند. در نتیجه رقابت نسبت به گذشته سختتر شدهاست. البته واقعیت این است که راهآهن هیچگاه نمیتواند به صورت قطعی جای خطوط هوایی را بگیرد به هر حال سرعت سفر با هواپیما قابل مقایسه با قطار نیست. اما به لحاظ اطمینان کرونایی، میتوان گفت وضعیت در قطار قدری بهتر از هواپیما است.
شرکتهای تولیدکننده هواپیما میتوانند حرف اصلی را در این زمینه بزنند. در واقع آنها هستند که مشخص میکنند آینده چهشکلی خواهد بود. این شرکتها میتوانند هواپیماهایی تولید کنند که سوخت پاک مصرف کند و آلایندگی کمتری داشته باشد. مثلا شرکت ایرباس تلاش دارد هواپیماهایی تولید کند که سوخت هیدروژنی مصرف میکند. سرمایهگذاریهای کلانی هم در این زمینه صورت گرفتهاست. به این ترتیب میتوان انتظار داشت که شرایط به کلی در آینده تغییر کند. پیشرفت فناوری میتواند هواپیماها و خطوط هواپیمایی را سبزتر کند. به همین دلیل است که میتوان امید داشت به سمت انتشار صفر کربن پیش برویم. البته هنوز هم سفری دراز در پیش است.