دوسر باخت
ترجمه: نسیم بنایی، آینده نگر/ اکونومیست
توسعه سریع واکسن کووید-۱۹ در سرتاسر جهان نشانگر بهترین ویژگی‌های انسان‌هاست: مقاومت، هوش و توانایی همکاری برای حل مشکلات. علیرغم این‌که توسعه و ساختن واکسن بسیار خوب و عالی پیش رفت، توزیع آن بیشتر نشانگر ویژگی‌هایی است که خیلی برازنده انسان‌ها نیست. تا پایان ماه اوت سال ۲۰۲۱ تقریبا ۶۰ درصد از جمعیت کشورهای ثروتمند دست کم یک دوز واکسن دریافت کرده‌اند. این مسئله زمانی شوکه‌کننده می‌شود که بدانیم این عدد درباره کشورهای فقیر تنها ۱ درصد است. این میزان نابرابری در توزیع واکسن را می‌توان در یک کلمه خلاصه کرد: بی‌عدالتی. با توجه به این‌که پتانسیل ظهور جهش‌هایی خطرناک از این ویروس می‌تواند همین واکسن‌ها را هم دچار افت اثربخشی کند، این نوع توزیع ناعادلانه واکسن به لحاظ اپیدمی‌شناسی غیرمسئولانه و غیرعاقلانه هم هست. جدای از ابعاد انسانی این ماجرا، تاخیر در واکسیناسیون جمعیت جهان دارای هزینه اقتصادی هنگفتی هم هست.
گزارش جدید واحد اطلاعات نشریه اکونومیست، سعی کرده هزینه این تاخیرها را حساب کند. این گزارش در اولین گام خود به دنبال شناسایی کشورهایی رفته‌است که به احتمال زیاد تا میانه سال ۲۰۲۲ کمتر از ۶۰ درصد از جمعیت خود را واکسینه کرده‌اند. پس از این اقدام، تخمینی از میزان زیان اقتصادی این کشورها در بازه زمانی ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۵ ارائه شده‌است و این تخمین با سناریویی مقایسه شده‌است که در قالب آن این کشورها بتوانند با سرعتی بیشتر به سطح بالاتری از واکسیناسیون دسترسی پیدا کنند. بنابر این گزارش چیزی در حدود ۲.۳ تریلیون دلار از ثروت اقتصادی بین سال‌هایی ۲۰۲۲ و ۲۰۲۵ از بین خواهد رفت. نیاز به برقراری فاصله‌گذاری اجتماعی، از بین رفتن درآمد حاصل از توریسم و سفرهای تجاری، و احتمال پدید آمدن ناآرامی‌های اقتصادی در صورت تداوم پیدا کردن این همه‌گیری، در کنار عواملی دیگر، همه و همه در راستای ضعیف کردن اقتصاد این کشورها تاثیر خواهند گذاشت.
کم و کند
اگر بخواهیم درک بهتری از این میزان زیان داشته باشیم کافی است این نکته را بدانیم که تولید ناخالص داخلی کشور پیشرفته و ثروتمندی مانند فرانسه چیزی در حدود این زیان است. به عبارت بهتر شما وضعیتی را فرض کنید که در آن فرانسه هیچ ثروتی در جهان تولید نکند. از این ضرر تقریبا ۲.۳ تریلیون دلاری، تقریبا دوسوم متوجه کشورهای فقیرتری می‌شود که عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی نیستند، زیرا این باشگاه مختص کشورهای توسعه یافته است. اگر بخواهیم به طور مطلق راجع به این مسئله صحبت کنیم، بیشترین آسیب را قاره آسیا می‌بیند. طی این دوره ۳ساله، این قاره زیانی تقریبا ۱.۷ تریلیون دلاری را تجربه می‌کند. اما اگر نخواهیم به صورت مطلق مسئله را بسنجیم و میزان زیان به نسبت تولید ناخالص داخلی را در نظر بگیریم، بیشترین زیان متوجه آفریقا می‌شود. این قاره در صورت بالا بودن نرخ واکسیناسیون زیانی معادل ۳ درصد تولید ناخالص داخلی خود را متحمل می‌شود. جدای از این مسائل، این گزارش تخمین‌های خود را نسبتا دست پایین گرفته‌است. مدل مورد استفاده در این گزارش عواملی چون تاثیر تعطیلی‌ها بر آموزش در مدارس را در نظر نمی‌گیرد. این تاثیرات ثانویه قطعا در بلندمدت تاثیری شدیدتر و ماندگارتر بر بهره‌وری اقتصادی می‌گذارند.
در حال حاضر متاسفانه این‌طور به نظر نمی‌رسد که شکاف واکسن به این زودی‌ها پر شد. سازوکار کوواکس که قرار است واکسن را در اختیار کشورهای فقیر قرار دهد، باید در سال جاری چیزی در حدود ۱.۹ میلیارد دوز واکسن را توزیع کند. تا امروز که تنها ۲۱۰ میلیون دوز از این محموله منتقل شده‌است. کشورهای ثروتمندی که وعده اهدا کردن واکسن را هم داده‌بودند از برنامه‌های خود جامانده‌اند و حالا که قرار است عمدتا سراغ تزریق دوز سوم تقویتی هم بروند، این مسئله وضعیت بدتری هم پیدا کرده‌است. لجستیک جابجایی و تزریق واکسن هم در بسیاری از کشورها وضعیت را تیره‌تر می‌کند: برای مثال بعضی از واکسن‌ها نیازمند نگهداری در دمای پایین هستند. از سوی دیگر هم قابلیت شیوع بالاتر گونه دلتا این مسئله را به ما فهمانده‌است که ایمنی گله‌ای که قرار بود ویروس را به دلیل نداشتن بدن میزبان از بین ببرد، در حال حاضر رویایی بیش نیست. در حالی که دولت‌ها درباره استراتژی‌های کرونایی خود تجدید نظر می‌کنند و ماهیت جهشی این بیماری را در نظر می‌گیرند، باید سیاست‌های خود در راستای توزیع واکسن را هم مورد بازبینی قرار دهند. نباید فراموش کرد که اگر تغییری در این روند صورت نگیرد، هزینه بسیار زیادی متوجه جان و مال مردم جهان خواهد شد.
