خدمت به خلق

ترجمه: نسیم بنایی، آینده نگر/ اکونومیست

«کوبایی‌ها همیشه در وفور نعمت بوده‌اند!» این جمله را آنا می‌گوید، مالک یکی از رستوران‌های معروف در نزدیکی هاوانا. او ادامه می‌دهد: «اما حالا به جادوگران در کوبا نیاز داریم تا منابع غذایی را تامین کنند.» این سرزمین کمونیستی با بدترین قحطی و کمبود مواد غذایی از دهه ۹۰ میلادی تاکنون روبه‌رو است. در این کشور ۷۰ درصد از مواد غذایی مورد نیاز، وارداتی هستند. در حال حاضر یافتن مواد اولیه برای تهیه غذا، امری بسیار دشوار است. حتی می‌توان گفت طی یک سال گذشته، یافتن مواد غذایی به امری ناممکن بدل شده‌است. آنا به عنوان یک رستوران‌دار باید برای تهیه مواد غذایی مورد نیاز رستورانش به بازار سیاه روی بیاورد. وقتی هم مواد اولیه را پیدا می‌کند باید پول زیادی بابت آن بپردازد. کمتر کشاورزی پیدا می‌شود که تمایلی به فروش مواد غذایی خود داشته باشد. دلیلش هم روشن است: آن‌ها مواد غذایی را برای قوت روزانه خودشان می‌خواهند.
دولت کمبود مواد غذایی را گردن تحریم‌ها می‌اندازد و بابت آن، تحریم‌گران را سرزنش می‌کند. کوبا مدتی است که از سوی آمریکا تحریم شده‌است. البته ۲۴ ژوئن بود که دبیرکل سازمان ملل این اقدام یعنی تحریم کوبا را محکوم کرد. اما واقعیت این است که از سال ۱۹۹۲ تا کنون، هر سال این اتفاق می‌افتد. از سال ۲۰۰۱، مواد غذایی از فهرست موارد تحریمی خارج شدند. آمریکا بزرگ‌ترین صادرکننده مواد غذایی به کوبا است و سال گذشته میزان صادرات مواد غذایی از آمریکا به کوبا، به کمترین حد خود از سال ۲۰۰۲ تا کنون رسید.
برخی عوامل بیرونی روی زنجیره تامین مواد غذایی اثر گذاشته‌است. افزایش ناگهانی قیمت مواد غذایی که طبق برخی گزارش‌ها به بالاترین میزان خود در یک دهه گذشته رسیده‌است، باعث شده همه کشورها در زمینه صادرات مواد غذایی دست به عصا حرکت کنند و قیمت کالاهای وارداتی هم گران‌تر شود. اما اصلی‌ترین مشکل در کوبا این است که دولت پول ندارد. عموما گردشگری ۱۰ درصد از تولید ناخالص داخلی کوبا را تشکیل می‌دهد. اما حالا به دلیل همه‌گیری کرونا، خبری از گردشگری نیست. در حالی‌که تعداد گردشگران در کوبا در سال ۲۰۱۹ حدود ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر بوده‌است، در سال ۲۰۲۰ تنها ۱ میلیون نفر به این کشور سفر کرده‌اند. علاوه بر آن، کارگرانی که خارج از کوبا کار می‌کنند و از آن‌جا پول می‌فرستند هم درآمد کمتری دارند و در نتیجه پول کمتری به کشور خودشان می‌فرستند. پیش از شیوع کرونا، هر روز بیش از ده پرواز میان میامی و هاوانا صورت می‌گرفت اما حالا فقط شاهد چند پرواز در هفته هستیم. به این ترتیب خطوط هواپیمایی هم به شدت آسیب دیده‌اند. علاوه بر همه این‌ها که گفته شد، میزان برداشت شکر که یکی از اصلی‌ترین کالاهای صادراتیِ کوبا است، بسیار کاهش یافته طوری که گفته می‌شود این کاهش تولید شکر در یک قرن گذشته در کوبا سابقه نداشته‌است. دلیل آن هم چیزی نیست جز خشکسالی. البته وضعیت دلار باعث شده تامین کود و بنزین هم با مشکلاتی مواجه شود که روی تولید شکر بی‌اثر نیست.
دولت ناچار است که کمبود دلار را جبران و به واردات کالا کمک کند. اما محدودیت‌ها به شدت افزایش پیدا کرده‌است. حتی فروش بیسکوئیت‌های ساده هم در برخی از شهرهای کوبا محدود شده تا آرد اضافی برای آن‌ها مصرف نشود. در واقع آرد را برای تهیه نان می‌خواهند.
نیاز دولت به دلار به قدری زیاد شده که حتی از خارجی‌هایی که به کوبا می‌آیند و خودشان را در هتل قرنطینه می‌کنند درخواست کرده‌است هزینه‌های خود را به دلار بپردازند. هرکسی هم می‌خواهد هدیه یا غذایی برای بستگانش در کوبا بفرستد، باید هزینه‌اش را به دلار یا یورو پرداخت کند.
 سیاست‌های تحمیلی
بسیاری از مردم کوبا که خارج از این کشور زندگی می‌کنند، تلاش دارند به خانواده‌های خود در داخل کوبا کمک کنند. آن‌ها می‌دانند که خانواده‌هایشان در قطحی به سر می‌برند. اما ارسال کمک از طرف همین افراد هم به امری پردردسر تبدیل شده‌است. ارسال یک بسته از آمریکا به کوبا بیش از دو هفته زمان می‌برد. کمبود سوخت در کوبا یکی از دلایل این تاخیر سنگین است.
بسیاری از سیاست‌هایی که در پیش گرفته شده، وضعیت را سخت‌تر کرده‌است. دولت به جای اینکه ثبات را به وضعیت اقتصادی کشور بازگرداند، صرفا سیاست‌هایی را دنبال می‌کند که مردم را به دردسرهای بیشتر می‌اندازد. بسیاری از مردم در کوبا وحشت‌زده شده‌اند و تلاش دارند با فروش خانه و املاک خود،‌ از این کشور فرار کنند. اما اصلی‌ترین نکته در ماجرای کوبا این است که دولت تلاش دارد همه تقصیرها را به گردن تحریم‌های آمریکایی بیندازد در حالی‌که مردم چنین باوری ندارند. مردم در اوج بی‌اعتمادی نسبت به دولت به سر می‌برند و تصور می‌کنند این فقط سیاست‌های غلط دولت است که باعث شده اقتصادشان به این وضعیت دربیاید. واقعیت این است که مجموعه‌ای از عوامل دست به دست هم داده‌اند و اقتصاد کوبا را به این وضعیت کشانده‌اند.