جست‌وجوی تفکر روشن

اکونومیست

 آب در کانال‌های ونیز، شفاف و جاری است. همه‌چیز تغییر کرده و مردم می‌توانند در این آب پاک حتی ماهی‏گیری کنند. فعالیت‌های انسانی تقریبا متوقف شده و ریتم طبیعی از سر گرفته شده‌است. می‌توان آسمان آبی و صاف را با چشم دید. میزان آلاینده‌ها در سرتاسر جهان کاهش پیدا کرده‌است. دلیل آن هم توقف فعالیت بخش‌های مختلف و تعطیلی‌های سرتاسری در نقاط مختلف جهان است. مردم از ترس شیوع ویروس کرونا در خانه‌های خود مانده‌اند و به همین دلیل فعالیت‌هایی که می‌تواند هوا را آلوده کند، متوقف شده‌است. انتشار گازهای گلخانه‌ای هم به همین دلیل کاهش پیدا کرده‌است. 
یکی از نمونه‌هایی که نشان می‌دهد میزان آلودگی هوا در زمین کاهش یافته این است که ماهواره‌های فضایی می‌توانند به راحتی شهرهای چینی را ببینند. این در حالی است که در گذشته ماهواره‌ها به سختی تصویری از شهرهای چینی به دست می‌آوردند. میزان نیتروژن‌دی‌اکسید هم کاهش پیدا کرده‌است. دلیل آن عدم فعالیت ماشین‌آلات مختلف است. قرنطینه‌های همگانی باعث شده خبری از ماشین‌ها و موتورها نباشد. محدودیت‌هایی که برای سفرها اعمال شده همچنین باعث شده در میان کشورها هم خبری از رفت‌وآمد هواپیماها و آلایندگی آن‌ها نباشد. بسیاری از کارخانه‌های تعطیل شده‌اند و در حال حاضر فعالیت نمی‌کنند. به هرحال وقتی ماشین‌آلات فعالیت می‌کنند و گازهای سمی را وارد جو زمین می‌کنند باید در انتظار افزایش بیماری‌های تنفسی باشیم. اما اکنون این روند متوقف شده‌است. میزان آلودگی در بسیاری از شهرها در چین بیش از ۲۰ تا ۳۰درصد کاهش یافته‌است. 
کاهش آلودگی هوا مختص چین نیست. در دیگر نقاط جهان هم شاهد کاهش آلودگی هوا بوده‌ایم. داده‌های ماهواره‌ای از ایتالیا نشان می‌دهد میزان انتشار گازهای سمی در این کشور به شدت کاهش یافته‌است. در مناطقی که قرنطینه زودتر اعمال شد، بیشتر شاهد کاهش آلودگی هوا هستیم. داده‌های مربوط به شهر نیویورک هم نشان می‌دهد میزان آلودگی هوا در اوج ساعات آلودگی بین ۱۳.۵ تا ۲۶درصد کاهش یافته‌است. دی‌اکسید کربن در همه نقاط جهان به شدت در حال کاهش است. بررسی‌های دانشگاه کلمبیا هم این جریان را نشان می‌دهد. 
گازهای گلخانه‌ای که بسیار سمی هستند و به بدن انسان‌ها آسیب می‌زنند، با فعالیت‌های انسانی ارتباط مستقیم دارند. در واقع هر گاه فعالیت‌های انسانی کاهش پیدا کند، میزان انتشار این گازها هم کم می‌شود. اما وقتی فعالیت‌های انسانی از سر گرفته شود، دوباره شاهد افزایش این گازها در جو زمین خواهیم بود.در چین، فعالیت‌های صنعتی کاهش شدیدی داشته و به همین دلیل انتشار گاز دی‌اکسید کربن دست‌کم ۲۵درصد کاهش یافته‌است. میزان گازهای سمی که در هوا موجود است نسبت به مدت زمان مشابه در سال ۲۰۱۹، کاهش چشمگیری را نشان می‌دهد. 
*ترجمه: نسیم بنایی/ منبع آینده نگر 
 
*بحران در راه است
در حالت عادی، شاهد ابرهای سیاهی از دود بر فراز شهرهای بزرگ جهان هستیم. اما حالا با آمدن کرونا، این ابرها هم از بین رفته‌اند. اما این وضعیت پایدار نخواهد بود. وقتی شرایط دوباره عادی شود و همه به سر کار خود بازگردند، دوباره شاهد بازگشت ابرهایی از دود سیاه بر فراز همان شهرهای بزرگ خواهیم بود. در ضمن اگر اقتصادها تصمیم بگیرند در واکنش به این ویروس، فعالیت‌های خود را دو برابر کنند تا کمبودهای این مدت را جبران کنند، باید شاهد افزایش ناگهانی آلودگی هوا نیز باشیم. یعنی حل یک بحران می‌تواند به راحتی با ایجاد بحرانی بزرگ‌تر همراه شود. 
در کوتاه‌مدت به صورت حقیقی شاهد کاهش میزان آلودگی هوا در زمین هستیم. موسسه‌های مختلفی که در زمینه تغییرات اقلیمی فعالیت دارند نیز در تحقیقات خود نشان می‌دهند که میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای کاهش یافته و این امر باعث شده تغییرات اقلیمی تا حدودی متوقف شود. اما این به معنای پایدار بودن این شرایط نیست. توسعه اقتصادی و دست یافتن به تولید ناخالص داخلی بالا، با افزایش آلودگی هوا و تغییرات اقلیمی همراه خواهد بود. البته می‌توان وضعیت رشد اقتصادی را به صورتی حفظ کرد که کمترین آسیب به محیط زیست وارد شود و هوا چندان آلوده نشود. اما حفظ آن موقعیت که در حقیقت نوعی توسعه پایدار به شمار می‌آید، بسیار دشوار است. 
در سال ۲۰۰۹ هم وقتی ناگهان بحران بزرگ اقتصادی رخ داد شاهد کاهش آلودگی هوا بودیم اما دوباره اقتصادها تلاش کردند تولید خود را بالا ببرند و در نتیجه مصرف سوخت‌های فسیلی به شکلی باورنکردنی افزایش پیدا کرد. به صورت کلی می‌توان گفت هر بحران اقتصادی می‌تواند تغییراتی را در زمینه وضعیت اقلیم و آب‌وهوا ایجاد کند. وقتی رشد اقتصادی از سر گرفته می‌شود، هوا هم دوباره آلوده می‌شود. نکته مهم‌تر این است که بعد از پایان هر بحران اقتصادی، جهان به قدری آلوده می‌شود که از قبل هم آلوده‌تر به شمار می‌آید. این یعنی هر بحران اقتصادی می‌تواند در درازمدت با بحرانی بزرگ در زمینه آب‌وهوا همراه شود. این مسئله به‌ویژه در اقتصادهای نوظهور قابل مشاهده است. فعلا شاهد کاهش آلودگی هوا در کوتاه‌مدت هستیم اما در درازمدت باید در انتظار بحرانی بزرگ در زمینه تغییرات اقلیمی باشیم.