بهره وری بیشتر اقتصاد ایران، وظیفه دولت است

۱.سرمایه انسانی بیشترین اثر را در بهره وری دارد. آموزش، سطح رفاه و بهداشت کشورها از جمله عوامل اثرگذار بر توسعه سرمایه انسانی است. بنابراین اگر کشوری برای افزایش بهره وری برنامه ای دارد، باید در آن برنامه برای رفع نیازهای مادی انسان ها، ایجاد بستر برای آموزش و پیشرفت در سطح بهداشتی جوامع، نظام انگیزشی برای تشویق، تلاش کند.
۲.پس از سرمایه انسانی اندازه دولت بیشترین اثر را در بهره وری دارد. براساس مبانی نظری و مطالعات تجربی، اختلاف های بسیاری در مورد میزان دخالت دولت دراقتصاد و اثر آن بر بهره وری وجود دارد. اما در اقتصادهایی مثل اقتصاد ایران با ضعف تاریخی در انباشت سرمایه، ایجاد همه زیرساخت ها برای توسعه سرمایه انسانی، تحقیق و توسعه و کیفیت حکمرانی به اندازه زیادی به میزان و نحوه دخالت دولت در اقتصاد بستگی دارد. بنابراین صرف نظر از کیفیت ارائه خدمات دولتی(بحث های مربوط به خوب یا بد بودن دخالت دولت در اقتصاد)، با کاهش هزینه های دولت به دلیل کاهش هزینه های سرمایه گذاری، تحقیق و توسعه و افت شاخص توسعه انسانی، بهره وری هم به طور منفی متاثر می شود.
۳.درآمد نفتی، سومین عامل اثرگذار بر بهره وری در اقتصاد ایران است. باتوجه به وابستگی اقتصاد ایران به درآمدهای نفتی، و به عبارت صحیح تر، وابستگی درآمدهای دولتی به نفت، می توان گفت بسیاری از خدمات اساسی مانند هزینه های تحقیق و توسعه، سرمایه انسانی، ایجاد زیرساخت ها و سرمایه گذاری های کلان، حفظ نظم، تامین حقوق مالکیت در بهره وری موثر است. به همین دلیل، تلاش برای کوچک کردن حجم دولت در اقتصاد ایران، در کوتاه مدت به کاهش بهره وری منجر می شود اما در بلند مدت، بر درآمدهای دولتی و نفتی اثر مثبت دارد.
۴.درجه باز بودن اقتصادها، از دیگر عوامل موثر در بهره وری است. اما چگونه؟ در اقتصادهای باز، حجم بالای واردات کالاهای واسطه ای که از آثار آن سرریز دانش و فناوری است، به ارتقای بهره وری کمک می کند.
۵.عامل دیگر بر شاخص بهره وری، اقتصاد دانشی است. شاخص اقتصاد دانشی از دو متغیر هزینه های تحقیق و توسعه و میزان ثبت اختراع تشکیل شده است. بررسی پژوهشگران نشان می دهد افزایش هزینه های تحقیق و توسعه به شدت بر متغیر بهره وری موثر است.
۶.عامل فساد از جمله عواملی است که بر نظام انگیزشی انسان به طور مستقیم اثر دارد. بنابراین کنترل فساد را می توان از متغیرهای اثرگذار بر بهره وری دانست.
۷.قوانین و حاکمیت قانون دو متغیر اثرگذار دیگر بر بهره وری است. از آنجایی که این متغیرها بر کیفیت حکمرانی اجتماعی اثر دارند، بهره وری را هم تغییر می دهند. بهبود این شاخص ها به معنای بهبود کیفیت خدمات در اقتصاد ایران است و به افزایش انگیزه انسانی برای کار و تلاش و صرف بهتر هزینه های دولت کمک می کند. در نهایت سطح بهره وری اقتصاد کشور با حاکمیت قانون افزایش پیدا می کند.
۸.دسترسی به اینترنت، از متغیرهایی اثرگذار بر بهره وری است. اما از چه مسیری؟ تجارت نوین و توسعه بازارهای داخلی به اینترنت وابسته است. هم چنین سرریز دانش در اقتصادها از مسیر توسعه اینترنت است. بنابراین افزایش دسترسی به اینترنت از عوامل موثر در انباشت دانش است که به رشد بهره وری می انجامد.
۹.توسعه راه ها و ارتباطات فیزیکی بر بهره وری اثر دارد. به این معنا که هرچه دسترسی فیزیکی و حمل و نقل توسعه پیدا کند، بهره وری هم در اقتصادها بیشتر می شود.
۱۰.دستمزد از عوامل موثر بر بهره وری است.
۱۱.سرمایه فیزیکی از دیگر عوامل موثر بر بهره وری است.  
۱۲.سرمایه گذاری مستقیم خارجی از عوامل موثر بر بهره وری است.
پژوهشگران می گویند وزن همه عوامل موثر بر بهره وری به یک میزان نیست. برای مثال دستمزد و سرمایه فیزیکی از متغیرهای سنتی موثر بر رشد بهره وری است که اثر آن در اقتصادها رو به کاهش  است اما اندازه و حجم دولت اثر بسیاری بر رشد بهره وری دارد. با توجه به حجم بالای دولت در اقتصاد ایران، نقش دولت در بهبود وضعیت بهره وری انکار ناشدنی و البته اصلی تر از دیگر بخش هاست. پژوهشگران توصیه کردند دولت برای بهره وری بیشتر، کاهش هزینه ها را دنبال نکند، بلکه کارایی و اثربخشی هزینه ها را پی بگیرد.
دیگر وظیفه مهم دولت برای افزایش بهره وری، توسعه اینترنت و افزایش دسترسی افراد بیشتری از جامعه به اینترنت است.
برای مطالعه بیشتر مقاله «بررسی عوامل موثر بر رشد بهره وری در ایران با استفاده از الگوریتم شبکه های عصبی مصنوعی» را بخوانید. این مقاله در نشریه پژوهش های رشد و توسعه اقتصادی در بهار سال ۱۴۰۰ منتشر شده است.