بدون تمرین
ترجمه: نسیم بنایی، آینده نگر/ اکونومیست
زمانی نه چندان دور، نظام بهداشت و درمان لبنان برای آن‌ها که پول داشتند، حسرت‌برانگیزترین نقطه خاورمیانه بود. کلینیک‌ها و بیمارستان‌های خصوصی پر از پزشکانی بودند که در بهترین دانشگاه‌های غربی تحصیل کرده بودند و اکنون در این بیمارستان‌ها طبابت می‌کردند. ثروتمندترین بیماران در کشورهای عربی، همگی به سمت لبنان بسیج می‌شدند تا زیر دست این پزشک‌های ماهر، معالجه و درمان شوند. اما امروز به جای اینکه بیماران سوار بر هواپیماها به لبنان بروند، این پزشکان هستند که سوار بر جت‌ها و هواپیماها از این منطقه فرار می‌کنند و به کشورهای غربی می‌روند. یکی از جراحان می‌گوید حقوق ماهانه او برابرِ ۲۰۰ دلار است. یعنی او در ازای هر ساعت کمتر از یک دلار دریافت می‌کند. یکی دیگر از پزشکانی که در این منطقه کار کرده‌است می‌گوید بیمارستان او در بمباران ویران شده بود. یکی دیگر هم می‌گوید بیمارستانش در همان انفجار بزرگ بیروت، از بین رفته‌است. به همین دلیل است که این افراد تمایلی به ماندن ندارند و تلاش می‌کنند از این منطقه بروند.
اما خاورمیانه هم مثل دیگر نقاط جهان، این روزها با بحران کرونا مواجه است. بیماران مبتلا به کرونا در این منطقه هم مانند سایر نقاط جهان در حال افزایش است. در لبنان طبق آخرین بررسی‌ها، ۸۰درصد از تخت‌های بیمارستانی با بیماران کرونایی اشغال شده‌اند. دولت هم به اکثر کسب‌وکارها دستور داده‌است که تعطیل کنند. تونس یکی دیگر از کشورهایی است که هم با کرونا و هم مشکل پزشکان مواجه است و به همین دلیل در حال از دست دادنِ پزشک‌هایش است. در واقع مبارزه با ویروس در این مناطق، مختل شده‌است چرا که پزشکان تمایلی به ماندن و کار کردن در این شرایط ندارند.
البته هیچ استاندارد جهانی برای بررسی و سنجش وضعیت نظام بهداشت و سلامت وجود ندارد. اما باز هم سازمان بهداشت جهانی ملاک‌ها و معیارهایی معرفی کرده‌است که براساس آن‌ها می‌تواند تشخیص داد کیفیت این نظام در منطقه خاورمیانه بسیار پایین است. کشورهای عربی وضعیت خوبی در این زمینه ندارند. در برخی از مناطق، سقوط تعداد پزشکان بسیار چشمگیر است. تصور کنید، براساس معیارهای سازمان بهداشت جهانی، در ازای هر ۱۰هزار نفر باید ۴۵ پزشک ماهر و تحصیل‌کرده وجود داشته باشد اما در مصر تعداد پزشکان در ازای هر ۱۰هزار نفر در سال ۲۰۱۸ کمتر از پنج نفر بوده‌است. جالب است که تعداد آن‌ها در سال ۲۰۱۴ بیشتر و برابر با ۱۱ نفر بوده‌است. در واقع وضعیت در این کشورها سال به سال بدتر می‌شود. در واقع، در شرایطی که جمعیت در حال افزایش است و نیاز به پزشک هم بیشتر شده‌است، تعداد پزشکان کمتر می‌شود چرا که دیگر تمایلی به ماندن و کار کردن در چنین شرایطی ندارند.
*استعدادها کم نیست
مسئله جهان عرب، مسئله کمبود استعداد نیست. دانشگاه‌های عربی هم به اندازه کافی پزشک تحویل جامعه می‌دهند. در همان کشور مصر، سالانه ۷هزار نفر از رشته پزشکی فارغ‌التحصیل می‌شوند. این رقم ۱۵ درصد بیشتر از آمریکاست و این یعنی تعداد آن‌ها کاملا متناسب با جمعیت است. بخشی از ماجرا هم فرهنگی است. تحصیل و آموزش در رشته‌های پزشکی به نوع ارزش محسوب می‌شود و به افراد تشخص می‌دهد. به همین دلیل است که رقابت برای پذیرش در رشته‌های پزشکی بسیار بالاست.
اما پزشک‌ها به محض اینکه در کشورهای عربی تحصیلات خود را تمام می‌کنند، تمایل به رفتن پیدا می‌کنند. دلیل اصلیِ آن‌ها هم پول است. یک پزشک مبتدی در مصر حدود ۱۲۶ تا ۱۶۰ دلار در ماه درآمد دارد. چنین رقمی برای یک خانواده معمولی، رقم زیادی محسوب نمی‌شود. خانواده‌ای معمولی در مصر دو برابر این رقم در ماه، مخارج دارد. طبیعی است که پزشک‌ها تمایلی به کار کردن با این شرایط نداشته باشند. اما مسئله فقط هم پول نیست. شرایط کار کردن هم در کشورهای غربی بهتر از کشورهای عربی است. کشورهای عربی بسیار شلوغ هستند و بیمارستان‌های آن‌ها تجهیزات کافی ندارند. نظام بهداشت و سلامت آن‌ها به شدت معیوب است. به همین دلیل است که پزشکان تمایل دارند در محیط‌های بهتر کار کنند.
در بسیاری از کشورهای عربی مثل لبنان، شرایط در حال بدتر شدن است. به همین دلیل است که هر روز بر جمعیت پزشکانی که به دنبال فرار از این کشور هستند، افزوده می‌شود. جهان عرب به زودی با کمبود شدید پزشک مواجه خواهد شد و این در شرایطی است که آن‌ها بیش از هر زمانی به پزشک نیاز دارند.
