انقلابی در دنیای واکسیناسیون

ترجمه: نسیم بنایی، آینده نگر/ اکونومیست

هند به دنبال رویکرد جدیدی در واکسیناسیون است و امید دارد با این رویکرد جدید بتواند به شکلی بهتر با بیماری‌های مختلف مقابله کند. روز بیستم آگوست بود که مقامات بهداشت و سلامت در هند اعلام کردند به دلیل شرایط اضطراری مجوز واکسن‌های زایکو وی-دی صادر شده‌است. اما این واکسن چیست؟ این در حقیقت نخستین واکسن دی‌ان‌ای (DNA) در جهان است که قرار شده به انسان‌ها تزریق شود. زیدوس کادیلا (Zydus Cadila) تولیدکننده این واکسن‌های جدید است و گفته قصد دارد سالانه حدود ۱۲۰ میلیون دوز از این واکسن‌ها را تولید کند. به زودی نخستین گروه انسانی، این واکسن را دریافت خواهند کرد.
واکسن‌های دی‌ان‌ای می‌توانند نقشی مهم در بمارزه با بیماری‌هایی نظیر سرطان را ایفا کنند. انتظار می‌رود این واکسن‌ها حتی با بیماری‌هایی نظیر ایدز هم مقابله کنند. اما پرسش اینجاست که واکسن‌های دی‌ان‌ای دقیقا با بدن چه کار می‌کنند؟ آیا تاکنون از این واکسن‌ها تولید شده‌است؟ اگر در گذشته هم واکسن‌های دی‌ان‌ای وجود داشته، پس این واکسن‌های جدید چه فرقی با واکسن‌های قدیمیِ موجود در بازار دارند؟
واکسن‌هایی که معمولا خیلی بحث‌برانگیز هستند در واقع همان واکسن‌هایی هستند که قرار است ویروس را در مقابل ویروس قرار دهند و از این طریق با آن مقابله کنند. در حقیقت قضیه به این شکل است که نوعی ویروس ضعیف‌شده یا غیرفعال به بدن انسان تزریق می‌شود. سپس این ویروس ضعیف وارد سیستم ایمنی بدن می‌شود و به مرور بدن را در برابر ویروس قوی‌تر، مقاوم می‌کند. در واقع این ویروس ضعیف‌شده به سیستم ایمنی بدن یاد می‌دهد که خودش در برابر ویروس قوی‌تر واکنش مناسب را نشان دهد و از بدن محافظت کند. در نهایت بدن یاد می‌گیرد مقابل ویروس بایستد.
اما تصور کنید که هر روز ویروس‌های جدیدی کشف می‌شوند و هر روز باید آن‌ها را پیدا کرد، بخشی از آن‌ها را گرفت و به عنوان ویروس ضعیف‌شده یا غیرفعال به بدن انسان تزریق کرد تا انسان‌ها در برابر ویروس‌های جدید مقاوم شوند. اواخر قرن بیستم بود که دانشمندان روشی ساده‌تر پیدا کردند تا به بدن انسان یاد بدهند از خودش در برابر ویروس‌های جدید محافظت کند. به این ترتیب نسل جدیدی از ایمن‌‌سازی شکل گرفت که به آن واکسن‌های ژنتیکی می‌گویند. اکثر این واکسن‌ها برای مقابله با ویروس کرونا ساخته شده‌اند. برای مثال واکسن‌هایی که این روزها با عنوان واکسن‌های فایزر و مدرنا می‌شناسیم، از همین دسته هستند. آن‌ها قرار است تغییرات ژنتیکی و مولکولی در بدن ایجاد کنند و این کار را به کمک دی‌ان‌ای انجام می‌دهند. به این ترتیب این واکسن‌ها به نوعی واکسن‌های دی‌ان‌ای به شمار می‌آیند.
 
*وقتی دی‌ان‌ای به جنگ ویروس می‌رود
آنچه اکنون به عنوان واکسن دی‌ان‌ای در هند مطرح شده قرار است تحولاتی اساسی در بدن انسان ایجاد کند. تولیدکنندگان این واکسن، ابتدا نوعی از دی‌ان‌ای را پیدا می‌کنند که می‌تواند در بدن با ویروس‌ها مقابله کند. این دی‌ان‌ای، عناصر مقاومتی را برای ایمنی به سلول‌های بدن منتقل می‌کند. در نهایت این دی‌ان‌ای به بهبود سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند و باعث می‌شود بدن انسان در برابر ویروس‌های ناشناخته واکنش نشان دهد و از خودش محافظت کند.
یکی از نکات مثبت در مورد واکسن‌های دی‌ان‌ای این است که هزینه تولید آن‌ها بسیار ارزان‌تر از واکسن‌های دیگر است. در واقع می‌توان با هزینه‌ای کمتر به واکسنی دسترسی پیدا کرد که نتیجه‌ای بهتر در بدن به همراه خواهد داشت. به‌علاوه، این واکسن‌ها تولید نسبتا ساده‌تری هم دارند. واکسن‌های قدیمی که ویروس ضعیف‌شده هستند اغلب زیاد مورد بحث قرار می‌گرفتند. بسیاری از انسان‌ها در گذشته تمایلی نداشتند ویروس را وارد بدن خود کنند با اینکه می‌دانستند این ویروس ضعیف یا غیر فعال شده‌است. اما در مورد واکسن‌های دی‌ان‌ای قضیه فرق دارد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد حمل واکسن‌های دی‌ان‌ای هم بسیار راحت است. توزیع واکسن‌های دی‌ان‌ای در میان مردم در کشورهای فقیر به سادگی قابل انجام است. واکسن زایکو وی‌-دی که در مورد آن صحبت کردیم و گفتیم هند آن را وارد کرده، در دمای ۲ درجه سانتی‌گراد تا ۸ درجه سانتی‌گراد سالم می‌ماند. البته همه انواع واکسن‌های دی‌ان‌ای اینطور نیستند و برخی به دماهای خیلی پایین نیاز دارند. نکته مثبت دیگر در مورد این واکسن‌ها این است که در مواردی که تزریق شده تا ۶۶.۶ درصد موفقیت‌آمیز و اثربخش بوده و به کاهش موارد ابتلا در نمونه‌های آزمایشی کمک کرده‌است.
واکسن‌های دی‌ان‌ای در مورد ویروس کرونا هم اثربخش هستند. کشورهایی که در رابطه با بیماری کرونا چالش‌های جدی داشته‌اند با این دسته از واکسن‌ها می‌توانند خودشان را تا حدود زیادی از بحران نجات دهند. تجربه ثابت کرده که می‌توان برای مقابله با ویروس‌های مختلف از این واکسن‌ها کمک گرفت. هند می‌تواند نقطه آغاز تحولی بزرگ در این زمینه باشد.