چشم انداز صنعت گردشگری تیره و تار است
مرکز پژوهش های اتاق ایران در گزارشی به وضعیت صنعت گردشگری در دوران کرونا و تجربه کشورهای مختلف در این باره پرداخته است. گزارش بانک جهانی در رابطه با تأثیرات کرونا بر تولید ناخالص داخلی و تجارت کشورها نشان از افت شدید درآمد افراد و افت رشد تولید ناخالص داخلی کشورها دارد. به اعتقاد بانک جهانی کرونا به چند روش میتواند بر اقتصاد کشورها و بهتبع آن جهان تأثیر بگذارد که عبارت است از: کاهش اشتغال، افزایش در هزینههای معاملات بینالمللی، کاهش شدید در سفر و کاهش در تقاضا برای خدماتی که نیاز به ارتباط نزدیک و مستقیم افراد با یکدیگر دارد. همچنین شورای سفر و گردشگری جهانی، در خصوص کاهش 12 تا 14 درصدی سفر در جهان طی سهماهه سال 2020 و پیشبینی از دست رفتن 50 میلیون شغل در این صنعت جهانی (که 30 میلیون از آن متعلق به آسیا است) خبر داده است. *گردشگری در ایران چطور پیش می رود؟ صنعت سفر و گردشگری در ایران هم مصون از این آسیبها نمانده و به دنبال شیوع ویروس کرونا در کشور، بنا بر آمار اعلام شده از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی ۵۴ درصد سفرها نسبت به مدت مشابه کاهش یافته و ۸۰ هزارنفری که بهصورت مستقیم در صنعت گردشگری فعال هستند در صورت عدمحمایت و برنامهریزی بیکار میشوند. آنچه در واقعیت و به شکل پایدار میتواند رونق دوباره گردشگری در کشور را رقم بزند «وجود تقاضای گردشگری» است. این تقاضا برای ایران بیشتر تقاضای داخلی است تا خارجی و انتظار میرود به دلیل ادامه بیماری آسیب این بخش ادامه داشته باشد. تا پیش از شیوع کرونا، سفر و گردشگری تبدیل به یکی از بزرگترین حوزههای کسبوکار در دنیا شده بود بهطوریکه بر اساس آمار WTTC، بخش سفر و گردشگری بعد از «اطلاعات و ارتباطات» و «خدمات مالی»، سومین بخش اقتصادی در جهان به لحاظ رشد اقتصادی در سال 2019 بوده است. سفر و گردشگری با صنایع وابسته به گردشگری درمجموع حدود 10.3 درصد از تولید ناخالص داخلی و 10.4 درصد از کل اشتغال دنیا را در سال 2019 به خود اختصاص داده و همچنین سهم مستقیم سفر و گردشگری از تولید ناخالص داخلی جهان 3.2 درصد و سهم مستقیم اشتغال آن 3.8 درصد از کل اشتغال جهان بوده است.
مرکز پژوهش های اتاق ایران در گزارشی به وضعیت صنعت گردشگری در دوران کرونا و تجربه کشورهای مختلف در این باره پرداخته است. گزارش بانک جهانی در رابطه با تأثیرات کرونا بر تولید ناخالص داخلی و تجارت کشورها نشان از افت شدید درآمد افراد و افت رشد تولید ناخالص داخلی کشورها دارد. به اعتقاد بانک جهانی کرونا به چند روش میتواند بر اقتصاد کشورها و بهتبع آن جهان تأثیر بگذارد که عبارت است از: کاهش اشتغال، افزایش در هزینههای معاملات بینالمللی، کاهش شدید در سفر و کاهش در تقاضا برای خدماتی که نیاز به ارتباط نزدیک و مستقیم افراد با یکدیگر دارد. همچنین شورای سفر و گردشگری جهانی، در خصوص کاهش ۱۲ تا ۱۴ درصدی سفر در جهان طی سهماهه سال ۲۰۲۰ و پیشبینی از دست رفتن ۵۰ میلیون شغل در این صنعت جهانی (که ۳۰ میلیون از آن متعلق به آسیا است) خبر داده است.
*گردشگری در ایران چطور پیش می رود؟
صنعت سفر و گردشگری در ایران هم مصون از این آسیبها نمانده و به دنبال شیوع ویروس کرونا در کشور، بنا بر آمار اعلام شده از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی ۵۴ درصد سفرها نسبت به مدت مشابه کاهش یافته و ۸۰ هزارنفری که بهصورت مستقیم در صنعت گردشگری فعال هستند در صورت عدمحمایت و برنامهریزی بیکار میشوند.
آنچه در واقعیت و به شکل پایدار میتواند رونق دوباره گردشگری در کشور را رقم بزند «وجود تقاضای گردشگری» است. این تقاضا برای ایران بیشتر تقاضای داخلی است تا خارجی و انتظار میرود به دلیل ادامه بیماری آسیب این بخش ادامه داشته باشد.
تا پیش از شیوع کرونا، سفر و گردشگری تبدیل به یکی از بزرگترین حوزههای کسبوکار در دنیا شده بود بهطوریکه بر اساس آمار WTTC، بخش سفر و گردشگری بعد از «اطلاعات و ارتباطات» و «خدمات مالی»، سومین بخش اقتصادی در جهان به لحاظ رشد اقتصادی در سال ۲۰۱۹ بوده است. سفر و گردشگری با صنایع وابسته به گردشگری درمجموع حدود ۱۰.۳ درصد از تولید ناخالص داخلی و ۱۰.۴ درصد از کل اشتغال دنیا را در سال ۲۰۱۹ به خود اختصاص داده و همچنین سهم مستقیم سفر و گردشگری از تولید ناخالص داخلی جهان ۳.۲ درصد و سهم مستقیم اشتغال آن ۳.۸ درصد از کل اشتغال جهان بوده است.
در ایران بعد از افت شدید سهم گردشگری در اقتصاد (ازنظر تولید ناخالص داخلی و اشتغال) از سال ۲۰۰۱ به ۲۰۰۲ و سپس روند تقریباً ثابت آن، اهمیت این صنعت در اقتصاد کشور از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۹ روندی فزاینده داشته است. بهطوریکه بر اساس آمار ثبت شده برای کشور سهم مستقیم سفر و گردشگری در اشتغال: از ۳.۸ درصد در ۲۰۰۱ به ۱.۶ درصد در ۲۰۰۱ تنزل کرده و از ۱.۵ درصد در ۲۰۱۱ به ۲.۴ درصد در ۲۰۱۹ بهبود یافته است؛ سهم کل سفر و گردشگری در اشتغال: از ۱۰.۳ درصد در ۲۰۰۱ به ۵.۲ درصد در ۲۰۰۲ تنزل کرده و از ۴.۹ درصد در ۲۰۱۱ به ۷.۳ درصد در ۲۰۱۹ بهبود یافته است؛ سهم مستقیم سفر و گردشگری در GDP: از ۴ درصد در ۲۰۰۱ به ۱.۷ درصد در ۲۰۰۱ تنزل کرده و از ۱.۶ درصد در ۲۰۱۱ به ۲.۵ درصد در ۲۰۱۹ بهبود یافته است؛ سهم کل سفر و گردشگری در GDP: از ۹.۷ درصد در ۲۰۰۱ به ۵ درصد در سال ۲۰۰۱ تنزل کرده و از ۴.۶ درصد در ۲۰۱۱ به ۶.۸ درصد در ۲۰۱۹ بهبود یافته است.»
این گزارش ادامه داد: وضعیت صنعت گردشگری در ایران در سالهای اخیر با بهبود قابلتوجهی روبرو بوده است. بهطور مثال جذب گردشگران خارجی افزایش یافته و در سال ۹۶، تعداد ۴۶۰۰ هزار گردشگر خارجی، در سال ۹۷، تعداد ۷۸۰۰ هزار نفر و در ۱۱ ماهه سال گذشته ۸۷۰۰ هزار گردشگر خارجی وارد کشور شدند. سرمایهگذاری در حوزه گردشگری بهشدت افزایش یافته است، بهطوریکه در حال حاضر حجم سرمایهگذاری در صنعت گردشگری ۲۰۰ هزار میلیارد تومان است و ۵۰۰ هتل در حال احداث نیز وجود دارد که بخشی از آنها هتلهای ۵ ستاره هستند. تعداد بومگردیها حدود ۵ برابر افزایش داشته و از ۴۰۰ واحد در دو سال پیش به ۲۰۰۰ واحد در حال حاضر رسیده است.
بر اساس گزارش رقابتپذیری سفر و گردشگری، رتبه ایران در شاخص رقابتپذیری سفر و گردشگری از سال ۲۰۱۱ هر دوره بهبود یافته بهطوریکه از رتبه ۱۱۴ ام در این سال به رتبه ۹۸ ام در سال ۲۰۱۳، رتبه ۹۷ ام در سال ۲۰۱۵ و رتبه ۹۳ ام در سال ۲۰۱۷ رسیده است.
همچنین در سال ۲۰۱۹ با چهار پله صعود نسبت به سال ۲۰۱۷ در جایگاه ۸۹ امین کشور در بین ۱۴۰ کشور مورد بررسی جهان قرار گرفته است. در سال ۲۰۱۹ نمره ایران در شاخص رقابتپذیری سفر و گردشگری ۳.۵ از ۷ بوده که در مقایسه با سال ۲۰۱۷، این نمره ۳.۴ درصد نمره بهبود یافته است. ایران در میان کشورهای خاورمیانه، رتبه هشتم (از ۱۱) را در شاخص رقابتپذیری سفر و گردشگری به خود اختصاص داده که نسبت به سال ۲۰۱۷ تغییری نداشته است.
در سال ۲۰۱۹، ایران در ۱۰ رکن از ۱۴ رکن شاخص رقابتپذیری سفر و گردشگری بهبود داشته که بیشترین میزان بهبود آن نسبت به سال ۲۰۱۷ مربوط به رکن آمادگی فناوری اطلاعات و ارتباطات (نمره ۴.۵) بوده است. ایران در رکن رقابتپذیری قیمتها در سال ۲۰۱۹ با کسب نمره ۶.۷ از ۷ بالاترین نمره را در بین ۱۴۰ کشور مورد بررسی کسب کرده و رتبه اول در جهان را به دست آورده است.