دستکاری کردن ارزش پول کاری صحیح است؟
آینده نگر
مانند بسیاری متفکران قرون وسطایی در این مورد هم با نامهای فراوانی روبهرو هستیم: نیکلاس اورسم، نیکل اورسم یا نیکولاس اورسموس. اورسم از یکی از فلاسفه مدرسی قرون وسطایی بود. مردی فرانسوی که به جز فلسفه و الهیات در ریاضی و علوم هم چیرهدست بود.
اورسم که اصالتا اهل نرماندی بود در شهر پاریس تحت نظر ژان بوردین الهیات خواند. اورسم در اواسط قرن چهاردهم میلادی وارد کالج ناوار پاریس شد و ابتدا در آنجا مدرکی معادل کارشناسی ارشد در هنر دریافت کرد و هشت سال پس از آن، در سال ۱۳۵۶ موفق به اخذ همین درجه در زمینه الهیات شد و به نوعی به استادی در این زمینهها رسید. تا سال ۱۳۶۱ هم به عنوان استاد بزرگ کالج ناوار در این مرکز تدریس کرد و در آن زمان به عضویت کلیسای جامع روان درآمد در این مکان هم به بالاترین درجه رسید.
کریسمس ۱۳۶۳ بود که مباحثه و سخنرانیهای گیرایی از طرف او در محکومیت فساد و تجملگرایی مقامات کلسیایی در حضور پاپ اوربان پنجم و کالج مقدس آوینیون صورت گرفت. همین مسئله باعث شد که بسیاری از افراد او را تکفیر کنند. این گفتارهای اورسم بعدها بارها و بارها توسط نویسندههای پروتستان مورد استفاده قرار گرفت. جدای از این مسائل نوشتههای زیادی از او علیه تنجیم، مجموعهای خلاصه درباره علوم طبیعی و جستاری مشهور درباره مسیحشناسی منتشر شد که این آخری دی کومونیکاتیون ایدیوماتوم نام دارد. امروزه اورسم را یکی از اولین افرادی میدانند که نظریه «ساعتگرد» را درباره عالم هستی صورتبندی کرده و از نمودارهای میلهای هم استفاده فراوانی میکرده که در زمان خود موضوعی جذاب است.
حوالی سال ۱۳۶۰ اورسم تبدیل به مشاور و اعترافشنوی دفان شارل شد، یعنی کسی که بعدها تبدیل به شارل پنجم، پادشاه فرانسه شد. همین پادشاه بود که در حوالی سال ۱۳۷۰ به اورسم دستور داد تا مسئولیت ترجمه تعدادی از آثار ارسطو را برعهده بگیرد که در میان آنها میتوان به «اخلاق»، «سیاست» و «اقتصاد» اشاره کرد. این ترجمهها البته از متن لاتین انجام گرفتند و نه یونانی و زبان مقصدشان هم زبان فرانسوی بود که معمولا مورد استفاده عموم مردم قرار میگرفت. اورسم در سال ۱۳۷۷ به مقام اسقفی لیزو رسید و بسیاری از افراد ترجمه فرانسوی انجیل را به او نسبت میدادند. در همین دوران بود که بعد ریاضیدانی او و این نکته که او یکی از افراد نظریهپرداز نظریه «ساعتگرد» بود در همین نقاط آغاز میشود.
سهگانه اقتصادی
اورسم سه اثر مربوط به حیطه اقتصاد دارد: شرحش بر اخلاق ارسطو، شرحش بر سیاست و اقتصاد ارسطو و جستار مشهوری که در سال ۱۳۷۳ درباره ضرب سکه منتشر کردهاست. همین اثر آخری است که به نوعی بیانگر شکلی اصیل از اندیشه اقتصادی اورسم است.
اگر سری به شرح او بر اخلاق ارسطو بزنیم متوجه میشویم که به نظر اورسم اخلاق یونان باستان و مسیحیت قرون وسطی نزدیکی بسیار زیادی به هم دارند. در شرحش بر سیاست ارسطو هم روی این نکته دست میگذارد که سلطنت شکل ایدئال حکومت بوده و الیگارشی و دموکراسی مطلوبیت کمتری دارند. شرح اقتصاد ارسطو از زبان اورسم هم ما را متوجه این نتیجه میکند که در یک خانواده پدرسالار، مرد ارباب است، همسرش خدمتگزار است و بردهها جایی در حد یک جانور را اشغال میکنند.
نکته جالب اما در اثر مشهور پولی او (۱۳۷۳) وجود دارد، زیرا اورسم که به باور بسیاری بزرگترین اقتصاددان قرون وسطی است نسخهای از نظریه «فلزی» تورم ارائه میدهد. به طور مشخص او مسئله تورم را مربوط به از بین بردن پایه ارز توسط حاکمان اروپایی میداند. اورسم پذیرفتهبود که دولت حق دارد حقی را بابت ضرب سکه دریافت کند زیرا ضرب نه تنها هزینه دارد، بلکه سکه فوایدی ورای محتوای فلزی خود دارد. به نظر اورسم دستکاری ارزش پول رایج چیزی در حد دزدی است و باید آن را محکوم کرد.
اورسم همچنین این نتیجهگیری را دارد که اگر دو ارز با ویژگیهای یکسان اما ارزشهای متفاوت در یک کشور وجود داشته باشد، ارزی که ارزش کمتری دارد، ارز ارزشمندتر را از میدان خارج میکند. همین قانون بعدها به شکلی مستقل توسط نیکلاس کوپرنیک هم کشف شد و توماس گرشام هم به آن اشاره کردهبود. همین مسئله باعث شده که امروزه به این قانون هم قانون گرشام بگویند هم اورسم و هم کوپرنیک، گرچه قدیمیترین نسخه آن را میتوان در شعر «غوکها»ی آریستوفان پیدا کرد.
نیکل اورسم
اورسم در حد فاصل سال ۱۳۲۰ و ۱۳۲۵ در یکی از روستاهای نرماندی فرانسه به دنیا آمد. امروزه اطلاعات زیادی درباره گرایشهای سیاسی احتمالی خانواده او وجود ندارد اما همین نکته که به کالج ناوار رفته یک مسئله را درباره او روشن میکند: خانوادهاش فقیر بودهاند. دلیل این ادعا هم این است که کالج ناوار اساسا با یارانه سلطنتی اداره میشد و جای مناسبی بود برای جوانان با استعدادی که چون فقیر بودند نمیتوانستند به دانشگاه پاریس بروند. اورسم با ورود به فضای کلیسایی خود را از یک سو تا مقام اسقفی و از یک سوی دیگر تا مقام مشاور پادشاه بالا برد. نهایتا زمانی که حتی هنوز ۷۰ ساله هم نشدهبود، در چنین روزهایی از فصل تابستان سال ۱۳۸۲ در شهر لیزوی نرماندی درگذشت.
باکس کتاب
نوشتههای نیکل اورسم در زمینه ریاضیات
۱۳۷۰-۱۳۸۰
امروزه به سادگی نمیتوان اثری را به شکل مستقیم از اورسم پیدا کرد. در این کتاب که به زحمت ماکسیمیلیان کورتز آلمانی در سال ۲۰۱۸ جمعآوری شده، با مجموعهای از نوشتههای اورسم در زمینه ریاضیات و اقتصاد روبهرو هستیم. رویکرد او نسبت به چگونگی ایجاد تورم بر اساس فلز در این کتاب مشهود است، اما مهمترین چیزی که شاید برای خواننده جالب به نظر برسد، دانستن این نکته است که استفاده کردن از چنین روشهای ریاضیاتی، به ویژه نمودارهایی که برای نشان دادن مقصود استفاده شدهاند، در زمانی حدود ۷۰۰ سال پیش به هیچ وجه امری رایج نبوده و همین مسئله نشاندهنده نبوغ و نوآوری اورسم است.