۵ عامل عمده در همه ریزش های بورس

عباس آرگون

بازار سهام در سال جاری به رشد قابل توجهی رسید  که از جمله دلایل آن، هجوم نقدینگی به این بازار به دلیل عدم جذابیت دیگر بازارها، آزادسازی سهام عدالت و حمایت دولت از بازار بود. هم چنین کاهش صادرات نفتی و غیرنفتی ایران  و افت درآمدهای نفتی به دلیل کاهش قیمت نفت در سایه همه گیری بیماری کرونا و تحریم، زمینه کسری بودجه دولت، انتظار افزایش نرخ ارز و تشدید تورم انتظاری در جامعه را فراهم کرد. همه این عوامل باعث شد سرمایه کوچک مردم برای حفظ خود برابر تورم، بورس را به عنوان بازاری امن در نظر بگیرد. اما با وجود استقبال صاحبان نقدینگی از بازار سرمایه، به دلیل عدم تناسب عرضه سهام با تقاضا که یک دلیل آن سطح شناوری ۳۰ درصدی و کمتر سهام شرکت های بورسی است، بازار دچار نوسان های دوره ای شده و افت وخیزهای ناگهانی در بورس را شاهدیم. در سال ۹۹، شاخص کل بازار سهام قله ۲ میلیون واحد را فتح کرده و بیش از ۲۵۰ درصد رشد کرد اما در یک هفته گذشته به کانال یک میلیون و ۶۰۰ هزار واحد هم رسید که به دلایلی غیر ازعدم تناسب عرضه و تقاضای سهام هم مربوط است.
*هیجان زدگی
نوسان در ذات بازار نهفته است اما یک دلیل عمده در افت اخیر بازار سهام ایران، رفتارهای هیجانی سهامداران بود. اگر سهامداری، سهمی را با مطالعه، دقت و مشاوره درباره شرایط شرکتی بخرد، دور از ذهن است که با هیجان زدگی و شکل گیری صف های خرید وفروش، به یکی از صفوف پیوسته و بر موج نوسان های آنی بازار حرکت کند. بازار سهام، بازاری است که باید با نگاه بلند مدت و میان مدت در آن معامله کرد و هیجان زدگی، تهدیدی برای رشد بازار و ارزش سهام  است و به افت شاخص بورس دامن می زند.
*دونده ای که استراحت می کند
بازار سهام تنها در سال جاری بیش از ۲۰۰ درصد رشد را ثبت کرده است. بازار با توجه به رشد سریع به اصلاح و استراحت هم نیاز دارد و این افت ها پس از چهار یا پنج ماه از خیزهای قابل توجه بازار طبیعی است.
*زیرساخت ها
بازار سهام ایران از نظر سخت افزاری و زیرساختی برای این تعداد سهامدار ساخته نشده است. سطح استقبال از بازار سهام ایران افزایش یافته درحالیکه زیرساخت ها آماده نبوده است. پیشتر، تعداد سهامداران حاضر در بورس کمتر از یک میلیون نفر بود اما اکنون در عرضه اولیه ها ۵.۵ میلیون نفر مشارکت دارند. هم چنین آزادسازی سهام عدالت به حضور بیشتر مردم در بورس انجامیده اما زیرساخت ها، سخت افزار و نرم افزار متناسب با این واقعیت نیست. مشکلات در هسته معاملات خود به افت شاخص دامن می زند.
*تغییر مقررات
بعضی تغییرات در بازار سهام  هم به افت شاخص دامن می زند. برای مثال محدودیت در خریدهای اعتباری برای جلوگیری از رشد سریع بازار باعث شد تقاضا کاهش پیدا کند. یا آزادسازی بیشتر سهام عدالت که به عرضه بیشتر دامن زد. نکته دیگر افزایش عرضه سهام از محل شناوری بیشتر دستگاه های دولتی است که میزان عرضه را متاثر می کند. دو زمانه کردن معاملات بازار به صبح و عصر هم در افت شاخص نقش داشته است و نکته دیگر ایجاد محدودیت در انجام معاملات و توقف و آزادسازی ها بود.
*بلاتکلیفی
بلاتکلیفی در عرضه دارا دوم از چالش های هفته گذشته در بازار سهام بود. عرضه یا عدم عرضه، عرضه بلوکی یا غیر به عدم ثبات و جو منفی در بازار دامن زد.
*چه باید کرد؟
تجربه افت و خیزهای اخیر در بازار سرمایه نشان می دهد که بازار از پراکنده گویی مسئولان آسیب می بیند و دچار نوسان می شود. در مورد سهام عدالت و دارا دوم شاهد اثرگذاری منفی این پراکنده گویی ها بودیم بنابراین به یک کانال واحد به عنوان سخنگوی بازار نیاز داریم تا اخبار ضد ونقیض کمتر به بازار لطمه بزند.
یک چالش عمده دیگر حمایت دولت از بازار و اعتماد مردم به دولت برای ورود به بورس است. وارد کردن سرمایه های اصلی در زندگی به بورس به اعتماد دولت کار درستی نیست و دولت هم نباید از اعتبار خود برای رشد بازار سرمایه خرج کند. بازار باید مستقل بوده و روی پای خود بایستد و متناسب با واقعیت های اقتصاد کشور به راه خود ادامه دهد. در بازار مستقل، مخاطره سرمایه گذاری بر گردن دولت نیست.
بازار سهام ایران به نظارت بیشتر برای همخوانی نقدینگی موجود درآن با واقعیت های اقتصاد نیاز دارد. ورود این حجم از نقدینگی به بازار سرمایه یک فرصت برای هدایت منابع موجود در اقتصاد به بخش های مولد است و می توان از این نقدینگی برای افزایش سرمایه بنگاه ها، افزایش تولید، پایان دادن به پروژه های نیمه کاره و اشتغال پایدار استفاده کرد. تحلیل بازار سهام در سال جاری به نگاهی متفاوت از سال های گذشته نیاز دارد و استفاده از فرصت ها در آن، نه با دخالت و حمایت همه جانبه بلکه با شفافیت بیشتر در عملکرد بازار، آموزش سهامداران و آگاهی بخشی به مردم در رسانه ها ممکن است.