چگونگی احیای صنعت گردشگری بعد از یک شوک بزرگ
کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی تهران با مطالعه تجربه صنایع گردشگری پس از بحران اقتصادی ناشی از حمله به برج‌های دوقلوی شهر نیویورک و بحران مالی سال ۲۰۰۸ نتایج این مطالعات را برای احیای صنعت گردشگری ایران در دوران پساکرونا طی گزارشی منتشر کرد.
در ابتدای این گزارش به این نکته اشاره شده است که اگرچه شاید نتوان تمامی تجربه‌هایی را که صنایع گردشگری و کسب و کارهای بزرگ این حوزه بعد از آن دو بحران در پیش گرفتند، به عنوان نسخه‌ای شفابخش برای این روزهای گردشگری تجویز کرد، اما شاید بتوان از بخش‌هایی از آنها برای نجات کسب وکارها یاری گرفت و فراموش نکرد در موقعیت منحصربه فردی که حاکم شده است، هیچ چیز به اندازه نوآوری و خلاقیت و راهکارهای مبتنی بر این متغیرها نمی‌تواند نجات‌بخش باشد.
این گزارش با نگاهی به تجربه سه کشور گردشگرپذیر کاستاریکا، تانزانیا و مالدیو برای خروج از تاثیر بحران ۲۰۰۸ در بخش گردشگری آغاز شده و در ادامه مبتنی بر این تجربیات، پیشنهاداتی از جمله «ایجاد تنوع در بازار مبدا گردشگری و کاهش وابستگی به یک بازار بین‌المللی عمده»، «افزایش آگاهی در مورد گردشگری داخلی» و «توسعه بازاریابی مشترک به منظور بهبود تاب‌آوری شرکت‌های کوچک و متوسط مقیاس » مطرح شده است.
در ادامه این گزارش آمده است: «تحلیل‌های مبتنی بر اقتصاد کلان نشان می‌دهد که در بحران ۲۰۰۸ گردشگری خارجی در اقتصادهای پیشرفته نسبت به اقتصادهای نوظهور بسیار بیشتر تحت تاثیر قرار گرفته است. رشد ورودی گردشگران خارجی طی سال ۲۰۰۹ در سراسر جهان (به غیر از ۱۸ کشور) منفی شد؛ به غیر از آفریقا که نرخ رشد در آن همچنان سطحی مثبت داشت، بقیه مناطق طی این سال رشدی منفی در زمینه ورود گردشگران خارجی را تجربه کردند. کشورهایی که دارای پیوندی مستحکم با بازارهای مبدا در اروپا و آمریکا بودند، بیشترین تاثیر منفی را پذیرفتند و کشورهای که دارای مبنای متنوع‌تری در بازار بودند از کاهش گردشگری خارجی در طول بحران جهانی اقتصاد، تاثیر کمتری پذیرفتند.»
بر اساس این گزارش، در دوره بحران اقتصادی طی سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ میلادی نزدیک به ۱۴۴ هزار فرصت شغلی فقط در دو بخش ایرلاین‌ها و هتلداری در ایالت متحده آمریکا از دست رفت، اما همان‌طور که قبلا اشاره شد در بخش‌هایی از صنعت گردشگری مثل رستوران‌ها، هتلداری و حمل و نقل فرصت‌های شغلی آن‌قدر سریع‌تر از نرخ رشد اشتغال کلی کشور احیاء شد که بسیاری این روند را یک معجزه عنوان کرد. خطوط هوایی برای جبران مشکلات و بهبود شرایط خود طی سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۳ میلادی با بررسی شرایط و ساختار استخدامی خود تغییرات عمده و قابل ملاحظه‌ای در این ساختار ایجاد کردند تا با افزایش بهره‌وری کمترین میزان نیروی انسانی را به کار گیرند، تا جایی که این تحولات در سال ۲۰۱۷ میلادی جواب داد و اغلب ایرلاین‌ها سطح نرخ دستمزد را در سطوح استاندارد قبل از شرایط بحرانی مدیریت کردند. به این ترتیب در سال ۲۰۱۷ میلادی شرکت‌های هواپیمایی تقریبا تمامی اثرات بحران را پشت سرگذاشته و در شرایط مناسبی قرار گرفتند این درحالی است که رونق فعالیت‌های آنلاین برای رزرو بلیت هواپیما عاملی شد که در آژانس‌های مسافرتی شاهد نزولی شدن تعداد مشاغل باشیم به صورتی که در این بخش ۱۳ هزار نفر کمتر از سال ۲۰۰۸ پرسنل استخدام شد. بسیاری از کارشناسان معتقدند البته این اصلاح ساختاری در بخش مشاغل خدمات ایرلاین‌ها یک اصلاح ساختاری است که دهه ۹۰ میلادی آغاز شد و بروز بحران به آن سرعت بخشید.
در ادامه این گزارش آمده است: اگر تمام نشانه‌های بروز بحران اقتصادی را در آینده نزدیک کنار یکدیگر داشته باشیم؛ ایرلاین‌ها و هتل‌ها می‌توانند به یک نکته دلخوش کرده و برای آینده برنامه‌ریزی کنند و این نکته عبارت است از «گام‌های هوشمند بیش از بقای صرف» به طور کلی تحلیل‌های رفتار مدیریت بحران شرکت‌ها در دوران بروز چالش‌های گسترده نشان می‌دهد شرکت‌هایی که عملکرد خوبی در دوران رکود یا بحران‌های اقتصادی دارند اصولا شرکت‌هایی هستند که تمایل دارند در درازمدت هم عملکردشان نمونه باشد. بنابراین باید بگوییم هر قدم کوچک اصولی و علمی که امروز شرکت‌ها قبل از بروز بحران بعدی برمی‌دارند در واقع بیمه‌کننده بقای حیات اقتصادی آنها در دوران بحران پیش رو است.
کمیسیون گردشگری اتاق تهران در بخشی از این گزارش به استراتژی ایرلاین‌های مطرح جهان در بحران ۲۰۰۸ اشاره کرده و آورده است: «به طور کلی کاهش شدید درآمد افراد منجر به سقوط آزاد تقاضا در میان خریداران کالا و خدمات شد تاجایی که برخی شرکت‌ها برای بقای اقتصادی خود به سمت ابتکارعمل‌هایی روی آوردند. یکی از این استراتژی‌ها ادغام بود. آنها برای افزایش کارایی و بهره‌وری معمولا شرکت‌ها در یک منطقه با یکدیگر ادغام شدند. همچنین با افزایش سن هواپیماها و تجهیزات، هزینه‌های نگهداری آنها نیز روند صعودی به خود می‌گیرد بنابراین ایرلاین‌ها معمولا قبل از این اتفاق اقدام به فروش تجهیزات به سایر شرکت‌های متقاضی می‌کنند یا آنها را اجاره می‌دهند. همچنین ارائه خدمات جانبی که تاکنون استفاده نشده نیز می‌تواند سطح درآمد را افزایش دهد.
این گزارش در ادامه با اشاره به استراتژی هتل‌ها می‌افزاید: «رکود اقتصادی سال ۲۰۰۸ میلادی باعث شد تا موج تازه‌ای از استراتژی‌های بقا برای شرکت‌ها ارائه شود که اغلب توسط شرکت‌های پیشرو به کار گرفته شده است. تجزیه و تحلیل این اطلاعات اکنون می‌تواند برای مدیران و سیاست‌گذاران شرکت‌های فعال این واقعیت را نمایان کند که احتمالا با چه چالش‌هایی روبه‌رو خواهند شد و بهترین راهکار برای مقابله با آنها چیست؟ فراموش نکنیم داده‌های مربوط به رکود اقتصادی سال ۲۰۰۸ میلادی در کنار فناوری‌های نوین امروزی بدون تردید سیاست‌های کارآمدتر و قابل اعتمادتری در اختیار شرکت‌ها قرار می‌دهد که بتوانند در مقابل بحران بعدی ایستادگی و برای آینده برنامه ریزی کنند.»
این گزارش همچنین با اشاره به مختصات رکود اقتصادی حاصل از کووید ۱۹، نیم‌نگاهی نیز به بسته احیای اقتصادی اتحادیه اروپا داشته است.
