چرا سرمایه خارجی به مناطق آزاد ایران نمی آید؟

سرمایه گذاری خارجی یکی از پرمناقشه ترین مباحث حقوقی است. بسیاری از مبانی حقوقی سرمایه گذاری خارجی دچار تغییرهای اساسی شده است، چراکه سرمایه گذاری خارجی به ویژه برای ایران، یک ضرورت بین المللی است. حتی کشورهایی که انباشت سرمایه را تجربه می کنند، و از نظر علم و صنعت و فناوری از ثروتمندان جهان به شمار می روند، دلایلی برای جذب سرمایه خارجی دارند. شکل گیری مناطق آزاد تجاری از تلاش های دولت ها برای جذب حداکثری سرمایه خارجی است.
سرمایه گذاری خارجی مستلزم اطمینان بخشی به سرمایه گذاران است. سرمایه گذاران می خواهند اطمینان حاصل کنند که نهادها و قوانین و مقررات داخلی برای پذیرش سرمایه خارجی فراهم است. برهمین اساس حمایت های قانونی از سرمایه گذاری خارجی و فراهم کردن زیرساخت های قضایی آن اهمیت دارد. مهم ترین مسئله در جذب سرمایه گذاری خارجی در مناطق آزاد هم قانون و تضمین های حقوقی است که درکنار عوامل اقتصادی، عمل می کند. به عنوان مثال دو قانون حمایت و تشویق سرمایه گذاری خارجی درماده دوم در بند «ج»، هرگونه اعطای امتیاز توسط دولت به سرمایه گذاران خارجی را ممنوع کرده که این می تواند خلائی قانونی به شمار برود یا در فصل ششم از این قانون، در ماده ۱۹ آمده «اختلالات بین دولت و سرمایه گذار خارجی در خصوص سرمایه گذاری موضوع این قانون، چنانچه از طریق مذاکره حل و فصل نشود، در دادگاه های داخلی مورد رسیدگی قرار می گیرد، مگر اینکه در قانون موافقتنامه دوجانبه سرمایه گذاری با دولت متبوع سرمایه گذار خارجی، در مورد شیوه دیگری از حل و فصل اختلافات توافق شده باشد» که این امر را هم می توان از موانع قانونی توسعه سرمایه گذاری خارجی در نظر گرفت.
مهم ترین مانع دیگر در جذب سرمایه خارجی، اصل ۸۱ قانون اساسی است که براساس این اصل دادن امتیاز تشکیل شرکت ها و موسسات در امور تجاری صنعتی کشاورزی، معادن و خدمات به خارجیان مطلقا ممنوع است. این اصل جذب سرمایه خارجی را با چالش جدی مواجه می کند.
پژوهشگران در یک بررسی به سه دلیل عمده عدم جذب سرمایه خارجی مطلوب در مناطق آزاد رسیده اند. یافته های آنان نشان می دهد سخت گیری در سیستم های مالی در مناطق آزاد از دلایل عمده جذب سرمایه خارجی است. نکته دوم، عدم عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی است  و دیدگاه های مختلفی که سازمان های بین المللی درباره مناطق آزاد مطرح می کنند. در نهایت نارسایی و نامشخص بودن پاره ای از قوانین و مقررات مربوط به مناطق آزاد هم از عواملی است که جذب سرمایه در این مناطق را با چالش رو به رو کرده است.
برای مطالعه بیشتر مقاله «تحلیل حقوقی-اقتصادی موانع سرمایه گذاری خارجی در مناطق آزاد ایران» را بخوانید. این مقاله در فصلنامه تحقیقات حقوقی تطبیقی ایران و بین الملل در بهار سال گذشته منتشر شده است.