پول زیر سنگ نیست

آینده نگر

 بازیگران بزرگ در اقتصاد جهانی، در سال‏ها‏‏ی گذشته از قرن بیست‏ویکم، رقابت با یکدیگر را در زمین فناوری ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏دنبال می‏ کنند. به همین دلیل توسعه اقتصاد دیجیتال و افزایش سهم آن از تولید ناخالص داخلی کشورها در اولویت قرار گرفته است. براساس اعلام وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در دولت دوازدهم، سهم اقتصاد دیجیتال از تولید ناخالص داخلی ایران در سال ۹۲، ۱.۷ درصد بوده که این سهم در سال ۹۹ به ۶.۴ درصد رسیده است. مسئولان کاهش نرخ بیکاری براساس توسعه فرصت‏ها‏‏ در میدان فناوری را از مظاهر توسعه اقتصاد دیجیتال می‏دانند. فرصت‏ ها‏‏ی شغلی نهفته در دل توسعه فناوری را می‏توان در حوزه توسعه فعالیت شرکت‏ها‏‏ و کسب وکارهای خرد خصوصی ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏بررسی کرد.
بررسی‏ ها‏‏ی سایت ایران تلنت از وضعیت بازار کار در ایران در سال ۹۹ نشان می‏دهد حوزه فناوری اطلاعات و نرم‏افزار، با سهم ۱۷ درصدی، نخستین صنعتی در ایران بوده که بیشترین نیروهای کار را در آگهی‏ها‏‏ی پست شده در ایران تلنت جذب کرده است. سرویس ‏دهی اینترنت، نرم ‏افزار و دیگر مهارت ‏ها‏‏ی مورد نیاز در حوزه فناوری اطلاعات، از زمینه ها‏‏ی استخدام و جذب نیرو در ایران تلنت بوده است. بیشتر شرکت‏ ها‏‏یی که از طریق آگهی ها‏‏ی ایران تلنت بیشترین تعداد نیرو را در سال ۹۹ جذب کرده ‏اند، در دسته شرکت ها‏‏ی فناوری محور جای می‏ گیرند. نام گروه اسنپ، ام تی ان ایرانسل، گروه دیجی کالا، دیوار و تپسی در بین شرکت‏ ها‏‏یی که بیشترین تعداد نیرو را در سال ۹۹ ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏ جذب کرده‏ اند، دیده می‏شود.
همچنین‏‏ ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏می ‏توان درآمدزایی خرد شهروندان از اینترنت را مصداقی کوچک اما ارزشمند از توسعه اقتصاد دیجیتال دانست. ایرانیان در این سال‏ ها‏‏ چطور در بستر اینترنت درآمدزایی کردند؟ کسب وکار ایرانیان چطور با توسعه اینترنت و استفاده از ‏پلت‏فرم ها‏‏ی داخلی و خارجی تغییر کرده است؟
 توسعه ‏دهندگان در صنعت موبایل
از مهم ‏ترین جنبه‏ها‏‏ی اشتغال‏زایی اینترنت در ایران توسعه کسب وکارهای موبایلی است. کافه بازار بزرگ‏ترین توزیع‏کننده برنامه ها‏‏ی موبایلی در ایران سالانه گزارش‏ ها‏‏یی از صنعت برنامه‏ ها‏‏ی موبایلی ارائه می‏ کند. این گزارش در هر سال نشان می ‏دهد تعداد اشتغال در صنعت برنامه‏ ها‏‏ی موبایلی کشور، درآمدزایی از محل توسعه و پشتیبانی برنامه‏ ها‏‏، و تبلیغات در این حوزه رو به افزایش است. تنها کافه بازار به عنوان بستر توزیع و پخش برنامه در سال ۹۹، بیش از ۴۴ میلیون بار نصب شده است و این رقم مربوط به نصب فعال این برنامه است.
تازه‏ ترین گزارش کافه بازار از عملکرد کاربران و توسعه‏ دهندگان ایرانی در سال ۹۹ نشان می ‏دهد ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏۱۶۱ ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏بازی و برنامه فعال در کافه بازار عرضه شده است. کاربران کافه بازار در طول یک سال ۱.۶ میلیارد بار برنامه و بازی از کافه بازار دانلود و یا بروزرسانی کردند. نکته مهم اینکه، از عرضه و بارگذاری این میزان برنامه در کافه بازار، بیش از ۲۸۰ میلیارد تومان درآمد نصیب توسعه ‏دهنده‏ ها‏‏ی بازی و برنامه‏ ها‏‏ شده که در مقایسه با سال ۹۸، ۴۸ درصد رشد را نشان می‏دهد. کافه بازار اعلام کرده بیش از ۶۷ هزار توسعه‏ دهنده در این فروشگاه عرضه برنامه‏ ها‏‏ی موبایلی محصولات خود را عرضه کرده اند.
به طور کلی ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏۱۱۷ میلیون تراکنش در کافه بازار ثبت شده است. تعداد خریداران ۱۵.۷ میلیون نفر بوده و این میزان تراکنش، بیش از ۷۵۶ میلیارد تومان درآمد عاید توسعه‏ دهندگان کرده است. توسعه‏دهندگان در تهران سهم ۸۸ درصدی از درآمد کل توسعه ‏دهندگان کافه بازار دارند و رتبه دوم در اختیار استان خراسان رضوی است که با ۵ درصد سهم در جایگاه دوم است و سهم دیگر استان‏ ها‏‏ به طور کلی به ۷ درصد از کل درآمد توسعه‏دهندگان می‏رسد. همچنین‏‏ بیشتر خریداران برنامه‏ها‏‏ی کافه بازار در استان‏ها‏‏ی تهران، آذربایجان غربی و خراسان رضوی زندگی می‏ کنند و سهم این سه استان بیش از نیمی از کل خریداران است. سهم تهران به تنهایی از کل خریداران به ۳۲ درصد می‏رسد.
در بین برنامه‏ ها‏‏ی مختلف، بازی‏ ها‏‏ از برنامه‏ ها‏‏ی محبوب در صنعت برنامه‏ ها‏‏ی موبایلی ایران است. گزارش کافه بازار نشان می ‏دهد بیشتر توسعه ‏دهندگان از محل ساخت و پشتیبانی بازی‏ ها‏‏ی موبایلی درآمد کسب کرده‏ اند. ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏سهم بازی‏سازان تهرانی ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏از کل درآمد توسعه ‏دهندگان برنامه ها‏‏ی موبایلی ۸۴ درصد است و پس از پایتخت، بازی‏سازان در گیلان با ۶ درصد سهم از کل درآمد بازی‏سازی، از محل عرضه بازی درآمد کسب کرده ‏اند. استان خراسان رضوی با ۲ درصد سهم در جایگاه سوم است.
در سال ۹۹، ۶ هزار و ۷۰۰ بازی‏فروشنده در کافه بازار فعال بوده‏اند. از این تعداد، یک هزار و ۷۳۰ فروشنده، از فروشندگان جدید به شمار می‏روند. ۴۳۰۰ بازی در سال ۹۹، در مجموع کل بازی‏ها‏‏ی موبایلی به کار خود ادامه داده ‏اند. ۳۰۰۰ بازی در سال ۹۸ فروش داشتند اما در سال ۹۹ فروش نداشتند که این تعداد ریزش نسبت به سایر سال‏ها‏‏، کمتر بوده است. در سال گذشته ۶۷۰۰ بازی‏ فروشنده در کافه بازار فعال بوده است که از این تعداد، ۱۷۳۰ بازی‏فروشنده از عرضه‏ کنندگان جدید بوده‏ اند. بر این اساس همچنین‏‏ ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏در سال گذشته، ۴۳۰۰ بازی ‏فروشنده، علاوه بر بازی، محتوای دیجیتال هم فروخته‏ اند.
از مجموع کل بازی‏ ها‏‏ی عرضه شده در این ‏پلت‏فرم، فروش ۳۰۰۰ بازی فعال در سال ۹۸، در سال ۹۹ متوقف شده است که این میزان، نسبت به ریزش بازی‏ها‏‏ در سال‏ ها‏‏ی گذشته کمتر بوده است. گزارش کافه بازار نشان می‏ دهد بازی‏ها‏‏ی پولی اغلب از روش پرداخت درون برنامه‏ای ‏‏برای کسب درآمد استفاده کردند و در بازی‏ ها‏‏ی اکشن، این روش بیشتر مورد استفاده بوده است. سهم بازی ها‏‏ی رایگان از فروش بیش از بازی‏ ها‏‏ی پولی بوده است و بازی‏ ها‏‏ی رایگان دریافت شده توسط کاربران، بیشتر در رسته‏ ها‏‏ی امتیازی، معمایی و شبیه‏سازی بوده است. کلمات و دانستنی‏ ها‏‏، ورزشی و اکشن، بیشتر بازی‏ ها‏‏ رایگان نبوده است.
 به اشتراک گذاشتن دانش فردی در وبینارها
برگزاری وبینار از دیگر راه ها‏‏ی کسب درآمد در اینترنت است و با رونق آموزش مجازی، به یکی از جذاب‏ترین شیوه‏ ها‏‏ی پول درآوردن از اینترنت تبدیل شده است. ایسمینار استارت‏آپی که کار خود را از مهرماه سال ۹۲ آغاز کرده، یکی از مهم‏ترین ‏پلت‏فرم‏ ها‏‏یی است که امکان برگزاری وبینار برای ایرانیان را فراهم کرده است. ایسمینار در گزارشی جامع از عملکرد خود در سال ۹۹ که براساس بررسی عملکرد بیش از ۲۰ هزار مخاطب وبینارها تهیه شده، می‏نویسد سهم وبینارها با موضوع مالی، سرمایه‏گذاری، تحصیلی، پزشکی، سلامت و مهاجرت در فروش ها‏‏ بیشتر است. متوسط فروش وبینارهای مالی و سرمایه‏گذاری در این ‏پلت‏فرم، ۲.۳۲ میلیون تومان است. این رقم برای وبینارهای تحصیلی به ۱.۶۶ میلیون تومان می ‏رسد. متوسط فروش وبینارهای پزشکی و سلامت ۱.۴۰ میلیون تومان است. وبینارهای مهاجرت به طور متوسط ۱.۳۵ میلیون تومان فروش داشته است و متوسط فروش وبینارهای فنی، مهندسی و علوم پایه در سال ۹۹ به ۱.۲۲ میلیون تومان رسیده است. همچنین‏‏ وبینارهای هنری، وبینارهای بازاریابی به ترتیب ۱.۱۳ میلیون و ۱.۱۲ میلیون تومان به طور متوسط فروخته‏اند و متوسط فروش وبینارهای روان‏شناسی، حقوقی، استارت‏آپ و کارآفرینی، عمومی، مدیریت، زبان‏ها‏‏ی خارجی و توسعه فردی، فناوری اطلاعات و ورزشی کمتر از یک میلیون تومان اما بیشتر از ۰.۳۴ میلیون تومان بوده است.
در دسته وبینارهای فنی، مهندسی و علوم پایه، وبینارهایی عرضه شده که فروش آن به ۳۴۸.۱ میلیون تومان هم رسیده است. در این دسته دیگر وبینارهای پرفروش ۱۳.۱ میلیون تومان و ۶.۴ میلیون تومان درآمد کسب کرده‏اند.
در دسته وبینارهای مالی و سرمایه‏گذاری وبینارها ۱۹۱.۱ میلیون تومان، ۱۳۵.۱ میلیون تومان و ۱۰۱.۹ میلیون تومان فروخته‏ اند. بیشترین فروش در وبینارهای دسته هنری، ۱۶۹.۷ میلیون تومان گزارش شده است. همچنین‏‏ در این دسته وبینارهایی ۲۹.۱ میلیون تومان و ۱۴.۵ میلیون تومان درآمد کسب کرده‏اند.
پرفروش‏ترین وبینار در دسته بازاریابی ۷۲.۲ میلوین تومان فروخته است. همچنین‏‏ یک وبینار دیگر در همین دسته ۷۱.۳ میلیون تومان و وبینار دیگر ۳۰.۳ میلیون تومان فروخته است.
بیشترین میزان فروش در وبینارهای تحصیلی مربوط به وبیناری با فروش ۵۴.۹ میلیون تومانی است. وبینارهای دیگر در این دسته با بیشترین میزان فروش، ۲۷.۷ میلیون تومان و ۲۲.۲ میلیون تومان فروخته ‏اند. درآمد پرفروش‏ترین وبینارها در حوزه روان‏شناسی، پزشکی و سلامت، توسعه فردی بین ۴۱.۵ میلیون تا ۲۹.۹ میلیون تومان بوده است. همچنین‏‏ بیشترین میزان فروش در دسته وبینارهای توسعه فردی۲۹.۹ میلیون تومان، در دسته وبینارهای فناوری اطلاعات ۱۲.۷ میلیون تومان و وبینارهای ورزشی ۱۲ میلیون تومان بوده است. در دسته پرفروش ها‏‏، کمترین میزان فروش مربوط به وبینارهای زبان خارجی است که ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏پرفروش ‏ترین وبینار آن ۴.۶ میلیون تومان فروخته است.
براساس آمارهای ایسمینار‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏، این ‏پلت‏فرم تاکنون با حضور ۱۰ هزار و ۵۷۳ مدرس، بیش از یک میلیون و ۴۱۹ هزار دقیقه وبینار برگزار کرده است. تعداد کل وبینارها با موضوعات متنوع در این ‏پلت‏فرم ۱۵ هزار و ۷۶۷ وبینار بوده است.
آمارهای ایسمینار نشان می ‏دهد درآمدزایی از به اشتراک گذاری دانش فردی در بستر اینترنت در ایران رو به افزایش است و مردم، از دریافت اطلاعات از مردم استقبال می‏ کنند. نکته مهم اینکه، ایسمینار، یک ‏پلت‏فرم ثبت شده برای به اشتراک گذاری دانش فردی و برگزاری وبینار است و درآمار ارائه شده در این استارت‏اپ، بسیاری از وبینارها و دوره‏ های آموزشی و وبینارها با موضوعات مختلف که در قالب وبینار و غیر از آن در ‏پلت‏فرم ‏ها‏‏ی دیگر برگزار شده، دیده نشده است.
 خرید و فروش با همسایه‏ ها‏‏ی دور و نزدیک ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏
دیوار از پرکاربردترین برنامه‏ ها‏‏ی تلفن‏ ها‏‏ی هوشمند در ایران برای انجام معاملات خودرو، مسکن و خرده ‏فروشی خانگی است که کار خود را با مبادله اجناس دست دوم آغاز کرد. دیوار اکنون قابلیت‏ ها‏‏ی دیگری مثل فروش محصولات دست اول را هم افزوده است. دیوار در آخرین گزارش از عملکرد خود در سال ۹۹ اعلام کرده به طور متوسط از هر خانوار ایرانی، ۵ آگهی در این برنامه منتشر شده است. تعداد کل آگهی‏ها‏‏ی منتشر شده در دیوار به ۱۲۹.۵ میلیون آگهی می‏ رسد. به طور میانگین ایرانیان در این برنامه ۳۵۳ هزار آگهی در روز منتشر می‏کنند. تعداد آگهی‏ها‏‏ی دیوار در سال ۹۹ نسبت به سال ۹۸، ۳۱ درصد رشد کرده و از ۹۸ میلیون به ۱۲۹.۵ میلیون رسیده است. تعداد کاربران آگهی‏گذار در این برنامه به ۱۸.۵ میلیون نفر رسیده است که نسبت به سال ۹۸، رشد ۳۸ درصدی را در سال ۹۹ نشان می‏دهد. در سال گذشته میانگین روزانه آگهی‏ها‏‏ی دیوار به ۵.۲ میلیون آگهی رسیده است. بیشترین آگهی ها‏‏ی منتشر شده در دیوار مربوط به امور خانه شامل وسایل و تزیینات خانه، وسایل آشپزخانه، ابزار و ساختمان و حیاط است. بیش از ۶ میلیون و ۵۶۰ آگهی‏گذار در این دسته وسایل خود را آگهی کرده‏اند. املاک با سهم ۱۷ درصدی درجایگاه دوم قرار دارد و وسایل نقلیه از کل آگهی‏ها‏‏ی دیوار سهم ۱۳ درصدی دارد. سهم کسب وکارها در کل آگهی‏ ها‏‏ی دیوار به ۴ درصد و استخدام به یک درصد می ‏رسد. در سال گذشته بیش از ۱۹ هزار فروشگاه در دیوار محصولات خود را عرضه کرده‏اند و ۳۲۲ هزار آگهی در دیوار فروشگاه‏ ها‏‏ منتشر شده است. ۱.۶ میلیون آگهی در دیوار در دسته استخدام و کاریابی منتشر شده است و ۶۰۵ هزار نفر از طریق دیوار استخدام شده ‏اند. دیوار در گزارش خود اعلام کرده ۶۰۵ هزار شغل به معنای تامین نیازهای نزدیک به ۲ میلیون نفر از جمعیت کشور است. تعداد کاربرانی که برای کسب درآمد به دیوار مراجعه کرده اند در سال ۹۹، ۱.۴ میلیون کاربر اعلام شده است.
 آزادکاری
فروش مهارت به کارفرمایان در ‏پلت‏فرم‏ها‏‏ی آزادکاری از دیگر مسیرهای درآمدزایی از اینترنت است. در ایران با اتصال به اینترنت جهانی، علاوه بر ‏پلت‏فرم‏ ها‏‏ی داخلی، امکان آزادکاری برای کارفرمایان خارجی هم فراهم شده است. در ایران ‏پلت‏فرم پونیشا از شناخته‏ شده ‏ترین ‏پلت‏فرم ‏ها‏‏ی داخلی برای آزادکاری است. به گفته موسس این ‏پلت‏فرم، آزادکاران در پونیشا در یک سال ۱۲ میلیارد تومان درآمد کسب کرده اند و این ‏پلت‏فرم در تلاش است تا با اتصال آزادکاران ایرانی به بازارهای خارجی، این رقم را افزایش دهد.
 تنفسی برای بزرگ‏ترین کارفرمای کشور
بیش از نیمی از اقتصاد در ایران دولتی است و می‏توان از این منظر، دولت را بزرگ‏ترین کارفرمای اقتصادی در کشور دانست. همچنین‏‏، براساس آماری که رئیس دولت دوازدهم در سال ۹۸ اعلام کرد، تعداد کل کارمندان دولت در ایران به ۲ میلیون و ۳۷۹ هزار و ۱۵۱ نفر می‏ رسد که این غیر از آمار نیروهای مسلح است. این بار بزرگ بر دوش دولت ها‏‏ می‏ تواند با اتکا به توسعه فناوری و اقتصاد دیجیتال در ارتباط با شبکه جهانی اینترنت کاهش پیدا کند. از این منظر اقتصاد دیجیتال و توسعه اینترنت در ایران، فرصتی برای تنفس بزرگ‏ترین کارفرمای کشور است. کارفرمایی که ورودی خزانه آن از محل نفت، متاثر از تحولات بین المللی مختلف است و سال‏ ها‏‏ست برای کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی رویا می‏بافد. رویایی که می ‏تواند با توسعه اینترنت و رونق ‏بخشی به کسب وکارهای خرد و بزرگ، فعالیت آزادکاران و ارتقای هرچه بیشتر ‏پلت‏فرم‏ ها‏‏ی داخلی در ارتباط با شبکه جهانی، به واقعیت تبدیل شود.