پس انداز برای زنان، تنها ابزار حفظ سرمایه نیست

آدام اسمیت باور داشت نخستین علت انباشت سرمایه پس انداز است، نه تولید.  هرچند صنعت با آنچه با صرفه جویی انباشت می شود، قدرت خلق و آفریش پیدا می کند، اما اگر از آنچه تولید می شود، پس اندازی به وجود نیاید، سرمایه هرگز بزرگتر نمی شود. برهمین اساس پس انداز به عنوان موتور محرک توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها شناخته شده است و معنای آن، پولی است که از صرفه جویی در هزینه ها به دست می آید. به این ترتیب، نخستین بانک ها برای استفاده حداکثری جامعه از پس انداز شهروندان ایجاد شدند و برای کاهش حسرت شهروندان به دلیل بروز تورم، بازی سود و بهره هم به  میان آمد.
این روزها، پس انداز در اقتصادهای مختلف به اشکال گوناگون و انگیزه های مختلف انجام می شود و کنشگران اجتماعی و اقتصادی، از روش های مختلف برای حفظ ارزش پول و بزرگتر شدن سرمایه شخصی خود استفاده می کنند. خرید طلا، ارزهای جهانی و مهم مثل دلار، مسکن و … از روش های مختلف پس انداز است که توسط بانک های مرکزی در جهان تا شهروندان، زنان و مردان انتخاب می شود.
دوسال پیش، مسئولان صنف طلا وجواهر در ایران، میزان طلای ذخیره شده در خانه های ایرانی را ۲۰۰ تن تخمین زدند و اعلام کردند این رقم در حال افزایش است و زنان نقش مهمی در این روند ایفا می کنند. خرید طلا از روش های سنتی زنان ایرانی برای حفظ سرمایه بوده با این حال، این روزها، با توجه به تغییر نقش آفرینی آنان در جامعه و خانواده، مدل های پس انداز زنان هم تغییر کرده است. پژوهشگران در یک بررسی تلاش کردند به این پرسش پاسخ دهند که زنان در ایران از چه روش های مختلفی برای پس انداز استفاده می کنند و پس انداز خود را چگونه مصرف می کنند؟

یافته های این مطالعه که از بررسی زنان تهرانی به عنوان نمونه به دست آمده نشان می دهد زنان از روش های مختلف از جمله  وام یا پس انداز معکوس در صندوق های خانوادگی استفاده می کنند. آن ها در بررسی عوامل گرایش زنان به پس انداز نوشته اند: «زنان با پس انداز کردن نه تنها به دنبال دست یابی به قدرت تصمیم گیری و روی پای خود ایستادن هستند، بلکه در این فرایند به این  نتیجه رسیده اند که استحقاق و توان تصمیم گیری را دارند». در زندگی اجتماعی، به بهانه های گوناگون، برابری زنان و مردان نقض شده و ادعاهای اساسی و برحق زنان  نادیده گرفته شده است و امروز پس انداز و بهبود سرمایه شخصی، از روش های تغییر این وضعیت به نظر می رسد. این نشان می دهد زنان به ساختارهای قدرتی که در جامعه آن ها وجود دارد فکر می کنند و تلاش می کنند در برابر آن اقدام کنند. آن ها با توانمند کردن خود بر روابط قدرت اثر می گذارند، همان روابطی که آن ها را در خانواده و جامعه ناتوان کرده بود.
پژوهشگران به این نتیجه رسیده اند یکی از مهم ترین آثار پس انداز برای زنان، مشارکت در تصمیم گیری های خانوادگی بوده است. استقلال مالی برای زنان این فرصت را فراهم کرده تا در جایگاه تصمیم گیری قرار بگیرند. آن ها پس انداز را راهی می دانند که به آن ها کمک می کند به عنوان یک موجود دارای کرامت، طرح زندگی مطلوبی بریزند و آن را اجرا کنند. امری که به استقلال و آزادی آنان استمرار می بخشد و از داشتن حق شخصی و اعمال اراده آزاد، به ویژه در خانواده حمایت می کند. پیشرفت و حل مشکلات خانواده، برنامه ریزی عقلایی و افزایش فرهنگ صرفه جویی از دیگر پیامدهای توسعه پس انداز زنان است.
برای مطالعه بیشتر مقاله «گونه های پس انداز و پیامدهای توسعه ای آن در میان زنان شهر تهران» را بخوانید. این مقاله در نشریه زن در توسعه و سیاست چاپ شده است.