واکنش مثبت مردم به تبلیغات صرفه جویی آب
گزارش بانک جهانی در سال ۲۰۱۷ نشان می دهد در ایران حدود ۹۴ درصد مردم در مناطق دارای تنش آبی زندگی می کنند درحالیکه متوسط جهانی این رقم ۳۶ درصد است. هم چنین ۹۴ درصد تولید ناخالص داخلی ایران در مناطق با تنش آبی به دست می آید درحالیکه این رقم برای متوسط جهانی ۲۲ درصد است.
آنچه تا امروز باعث شده تمدن در منطقه خشک و کم آب فلات ایران شکل بگیرد، نظام قانونگذاری آب است. قنات ها، لوله های رُسی، سدهای قوسی، سدهای گرانشی بزرگ، آسیاب های آبی، سیل بندها و مخازن نگهداری یخ و آب، از نوآوری های فنی در قدیمی ترین نظام قانونگذاری آب در جهان است که به حل و فصل منازعات آبی و مدیریت موثر منابع آب ایران کمک می کرده است. اما به تدریج با افزایش جمعیت و مصرف، خشکسالی ها و تغییر مرزهای آبی، زمینه های بروز بحران آب در ایران تشدید شده است.
غیر از اصلاح قیمت ها، سیاستگذاران در حل و فصل چالش های مربوط به آب، به تقاضای آب هم توجه دارند. تقاضای آب که ناشی از رفتار مصرفی آب است را می توان با در نظر گرفتن نقش تعاملات اجتماعی بین مصرف کنندگان آب تحلیل کرد. افزایش تبلیغات و اجبار به رفتار همکارانه در صرفه جویی در مصرف، از مجراهای اثرگذاری بر تعاملات اجتماعی بین مصرف کنندگان است.
یک بررسی ایرانی نشان می دهد اگر هزینه تبلیغات برای ترغیب مصرف کنندگان به رفتار صرفه جویانه ۱۰، ۲۰ یا ۳۰ درصد افزایش پیدا کند، در سال ۱۴۱۰، میزان مصرف سرانه نسبت به سال ۱۳۹۷ به ترتیب ۴۰۰، ۹۵۰ و ۱۲۷۰ لیتر کاهش پیدا می کند. هم چنین درصد افراد دارای رفتار همکارانه در سیستم بهبود مناسبی پیدا می کند و به ترتیب به ۶۱، ۷۳ و ۸۱ درصد می رسد. اهمیت این نتایج زمانی واضح تر می شود که میزان مخارج تبلیغات (هزینه ها) با منافع ناشی از آن مقایسه شود. میزان مصرف کل آب خانگی شهری مثل شیراز در سال ۹۷، ۹۱ میلیون متر مکعب بوده است. بنابراین اگر با فرض ثابت بودن جمعیت میزان کاهش مصرف سرانه را ۲.۴ درصد در نظر بگیریم، بیش از ۲.۱۸ میلیون متر مکعب در مصرف کل سالانه آب، صرفه جویی می شود.
پژوهشگران در این بررسی ایرانی به این نتیجه رسیده اند که واکنش مصرف کنندگان آب خانگی به تبلیغات بسیار قابل ملاحظه است. یک دلیل این است که تبلیغات بیشتر مربوط به صرفه جویی در آب، سیگنال کمبود آن را به مصرف کننده ارسال می کند و چون خود مصرف کنندگان دغدغه های منابع آب و کمبود آن را دارند و پیامدهای مصرف بالا را به خوبی می دانند، به سیاست های آگاه سازی و تبلیغات واکنش مثبت نشان می دهند.
در کنار تبلیغات که می تواند صرفه جویی ناشی از رفتار همکارانه مردم را به همراه داشته باشد، سیاستگذار می تواند با اجبار در انجام صرفه جویی، مثل نصب کنتورهای هوشمند، دیگران مصرف کنندگان را هم به رفتار همکارانه وادار کند. با این حال، به دلیل مشکلات قانونی سیاست اجبار، و منافات آن با آزادی مصرف کننده، پژوهشگران افزایش هزینه تبلیغات را راهکار مناسب تری می داند.
برای مطالعه بیشتر مقاله «بررسی اثرات تبلیغات واجبار به رفتار صرفه جویانه بر مصرف آب باتوجه به تعاملات اجتماعی مصرف کنندگان» را بخوانید. این مقاله در نشریه سیاستگذاری اقتصادی در تابستان ۱۴۰۰ منتشر شده است.
