نوسان نرخ ارز، برای بانک ها هم خوب نیست

در سه دهه اخیر، بحران های بانکی دامن اقتصاد ایران را گرفته اما به دلیل حمایت های دولت و بانک مرکزی، در عمل ورشکستگی بانک ها برجسته نشده است. از آنجایی که بانک ها نقشی اساسی در تامین مالی شرکت های دولتی و خصوصی ایفا می کنند، ورشکستگی آن ها به معنای تضعیف واردات است. بنابراین دولت ها در همه ادوار برای حمایت از بانک ها تلاش کردند. در بین بانک های فعال در بورس اوراق بهادار تهران، زیان بانک های شهر، تجارت، دی، صادرات، پارسیان، ایران زمین، اقتصاد نوین، پست بانک، گردشگری و قرض الحسنه رسالت روند فزاینده را طی کرده است و همین به بی ثباتی در شبکه بانکی دامن زده است.

یکی از دلایل افزایش زیان بانک ها نوسان های نرخ ارز و بی ثباتی مالی است. بی ثباتی مالی از طریق تضعیف توانایی های اقتصادی اثر نامطلوبی بر کسب کار بانک ها دارد و می تواند با خلق بحران های مالی زمینه ورشکستگی بانک ها را فراهم کند. نوسانات اقتصاد کلان با بی ثباتی مالی در بانک ها در ارتباط است بنابراین پژوهش های بسیاری در سطح جهان اثر بی ثباتی مالی بر کسب وکار بانک ها را بررسی کرده است. یک بررسی در سال ۱۹۹۰ نشان می دهد حصول سود با افزایش درآمد، کاهش هزینه بانک ها و تغییر نرخ ارز مرتبط است. در سال ۱۹۹۲، یک بررسی نشان داد اثر نوسان نرخ ارز بر عدم ثبات بانک ها مشهود است. در سال ۹۷، پژوهشگران ایرانی اثر نوسان های نرخ ارز بر عملکرد نظام بانکی ایران از سال ۸۸ تا ۹۳ را بررسی کردند. یافته های آنان نشان داد نوسان نرخ ارز بر بازده دارایی بانک ها اثر دارد و از عوامل کلیدی در نسبت مطالبات معوق به کل تسهیلات پرداخت شده بانکی است.
یک پژوهش ایرانی دیگر وضعیت ۳۱ بانک ایرانی از سال ۸۵ تا ۹۷ را بررسی کرده است. نتایج یافته های آنان نشان می دهد با بالا رفتن نرخ ارز و گذر از آستانه به دست آمده، ثبات مالی بانکی روند نزولی را در پیش می گیرد. در این بررسی آستانه نرخ ارز به دست آمده به طور تقریبی برابر با ۴۲ هزار و ۴۷۵ ریال بوده است.
 نکته قابل توجه اینکه این یافته ها ناشی از بررسی وضعیت بانک ها و روند رشد نرخ ارز تا سال ۹۷ است و به طور حتم، پس از سال ۹۷ و پیچیده شدن شرایط اقتصادی کشور با خروج ترامپ از برجام و رشد نرخ ارز و گذر از آن مرز ۳۰ هزارتومان، اوضاع برای بانک ها پیچیده تر هم شده است. باتوجه به اینکه بانک ها از بازیگران عمده در فضای کسب وکار کشور به شمار می روند، بی ثباتی مالی آن ها، برای دیگر بخش ها هم چالش برانگیز است. علاوه بر این، همه گیری بیماری کرونا از اسفندماه سال ۹۸ هم شرایط را برای کسب وکارها که بیش از هر منبع دیگری برای تامین مالی به بانک ها تکیه کرده اند، دشوار کرده است. باید منتظر ماند و دید بررسی ها و پژوهش هایی که وضعیت بانک ها در سال های پس از ۹۷ را بررسی می کند، تا چه اندازه  بر بحران بانکی صحه می گذارد.
 برای مطالعه بیشتر مقاله «سطح آستانه نرخ ارز اثرگذار بر ثبات مالی بانک های ایران» را بخوایند. این مقاله در زمستان سال جاری در نشریه راهبرد مدیریت مالی چاپ شده است.