نزول سهم حملونقل عمومی در جابه‌جایی مسافر
منبع: فارس
با بررسی وضعیت حمل و نقل مسافری برونشهری و درون‌شهری به وضوح مشخص است که روند خودرومحوری در ایران طی ۱۰ سال اخیر تشدید شده است.
همچنین با بررسی شرایط کشورهای پیشرفته در حمل و نقل مسافر برونشهری دیده می‌شود که کشور انگلیس روند افزایش خودرومحوری را طی ۵۰ سال تجربه کرده است، این در حالی است که کشور ایران روند خودرو محوری خود را در بازه ۱۰ سال تجربه کرده است، از این‌رو در کشورهای مورد مطالعه، تقویت سیستم هوایی و ریلی، توسعه قطارهای سریع‌السیر و از طرفی با افزایش قیمت سوخت منجر به کنترل خودرومحوری و توسعه حملونقل همگانی شده‌اند. با سیاستگذاری صحیح دولت‌ها می‌توان تغییرات اساسی در روند رو به رشد خودرو محوری در جهان را شاهد بود.
همچنین با گسترش روزافزون تقاضای حملونقل درون‌شهری، عدم پاسخگویی کامل به این تقاضا از طریق حملونقل همگانی منجر به بروز مشکلاتی از قبیل ترافیک‌های پیچیده و طولانی، آلودگی هوای کلانشهرها، افزایش مصرف بنزین، کاهش کیفیت زندگی شهری و غیره شده است.
مطالعات نشان می‌دهد دو شهر تهران و مشهد دو نمونه از کلان‌شهرهایی هستند که هرچند در توسعه حمل‌ونقلعمومی درون‌شهری موفق‌تر بوده‌اند، اما به دلیل توسعه راه و معابر شهری عملاً جذابیت استفاده از حمل‌ونقلهمگانی را کاهش و خودرومحورتر شده‌اند؛ سایر کلانشهرها و مراکز استان‌ها هم وضعیت بهتری برایشان متصور نیست.
* نمایی از روند پیشرفت خودرومحوری در حمل ونقل برونشهری کشور
در حمل و نقل برونشهری تعداد مسافر جابه‌جا شده از طریق حمل و نقل همگانی و خودرو شخصی نشان‌دهنده کاهش استقبال مردم از حمل و نقل همگانی و افزایش استفاده از وسیله نقلیه شخصی از سال ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۶ است که منجر به افزایش استفاده از خودرو شخصی شده است و این به معنی خودرو محورتر شدن کشور طی سالیان اخیر است.
همانگونه که در نمودار بالا مشاهده می‌شود، حمل مسافر (همگانی) در کشور در سال ۱۳۹۶، میزان ۲۳۲ میلیون نفر ( ۱۵۴ میلیون نفر جاده‌ای با صورت وضعیت، ۲۴.۵ میلیون نفر حمل و نقل ریلی، ۱۸.۱ میلیون نفر دریایی، ۳۵.۷ میلیون نفر هوایی) است.
همچنین مسافر خودرو شخصی در سال ۱۳۹۶ به میزان ۸۵۰ میلیون نفر است که در مقایسه با سال ۱۳۹۲ به میزان ۵۱۵ میلیون نفر، رشد قابل ملاحظه‌ای را تجربه کرده است.
با بررسی روند رو به رشد استفاده از خودروهای شخصی می‌توان نتیجه گرفت استقبال مردم از حمل و نقل مسافر همگانی طی سال‌های گذشته کاهش یافته و استفاده از وسیله نقلیه شخصی همواره به عنوان شیوه برتر برای مسافران مطرح است.
* اهداف برنامه‌های توسعه‌ای در رشد حمل و نقل عمومی برونشهری محقق نشد
در نمودار پایین با بررسی سهم حمل و نقل همگانی در همه شقوق حمل و نقلی برونشهری نیز شاهد کاهش چشمگیر استفاده از حمل و نقل همگانی از ۶۰ درصد در سال ۱۳۸۷ به ۱۷ درصد در سال ۱۳۹۶ هستیم.
این در حالی است که برنامه اول تا ششم توسعه، تأکید بر توسعه حمل و نقل همگانی خصوصاً ریلی را داشته است که عملاً این موضوع در بازه زمانی بررسی شده مشاهده نمی‌شود.
* کاهش سهم حمل و نقل همگانی در جابه‌جایی کل مسافران برونشهری
بر اساس داده‌های طرح جامع حمل و نقل کشور، سهم حمل و نقل همگانی در جابه‌جایی کل مسافران برونشهری در سال ۱۳۸۵ رقم ۳۲ درصد است و در سال ۱۳۸۷ با ۳ درصد کاهش به ۲۹ درصد و در سال ۱۳۹۶ به ۱۷ درصد کاهش یافته است.
* کاهش سهم ریل در جابه‌جایی مسافر
بیشترین آمار حمل مسافر ریلی در جابه‌جایی مسافر، در سال ۱۳۸۹ به میزان ۲۸.۸ میلیون میلیون نفر بوده است.
در مجموع این نمودارها می‌توان با قاطعیت نتیجه گرفت که رویکرد حمل و نقل، خودرو محورتر شده است.
* سوخت ارزان و افزایش ضریب مالکیت خودرو از علل رشد خودرومحوری در ایران
با بررسی‌های به‌عمل آمده از آمار و تحلیل‌های صورت گرفته باید گفت در ۱۰ سال گذشته روند استفاده از حمل و نقل همگانی خصوصاً حمل و نقل ریلی در مقابل حمل و نقل جاده‌ای کاهش چشمگیر داشته و خودرو هم اکنون به عنوان یکی از جذاب‌ترین شیوه‌های حمل‌و‌نقلی استفاده می‌شود.
طبق بررسی مرکز پژوهش‌های مجلس، پایین بودن هزینه استفاده از خودرو (قیمت سوخت عامل اصلی)، حمل و نقل عمومی ناکافی از لحاظ کیفی و کّمی، فقدان ناوگان ریلی و هوایی برای بسیاری از مسیرها و فقدان قطار حومه‌ای کافی از بعد ظرفیت و کیفیت، از علل پیشرفت خودرومحوری در ایران است.
همچنین عدم یکپارچگی حمل و نقل درون‌شهری و برونشهری، خودرومحور بودن شهرها، فقدان قطارهای فوق سریع یا High Speed، افزایش ضریب مالکیت خودرو و افت قدرت مالی مردم جهت سفر با حمل و نقل همگانی از دیگر علل پیشرفت خودرومحوری در ایران است.
* پیش‌بینی حفظ روند خودرومحوری در ایران
با بررسی در شرایط فعلی کشور، می‌توان انتظار داشت که روند خودرومحوری حفظ شود.
افزایش مصرف سوخت (بیش از ۱۰۰ میلیون لیتر در روز در سال ۱۳۹۷)، افزایش آلودگی هوا، افزایش ترافیک برونشهری و به تبع آن ترافیک درون‌شهری و افزایش تعداد سوانح و تلفات جاده‌ای، از پیامدهای خودرومحورتر شدن در حمل و نقل برونشهری است.
حمل و نقل همگانی در شهرهای بزرگ دنیا روند خوبی داشته است، اما باید توجه کرد که اغلب این کشورها طی ۱۵ سال گذشته خودرومحورتر شده‌اند، ولی در حمل‌و نقل برونشهری این روند را کنترل کرده و در حال افزایش سهم حمل و نقل همگانی هستند.
