مشکلات فنی، عامل عمده عدم بازگشت ارز صادرکنندگان
پافشاری بانک مرکزی به محدودیت روش‌های بازگشت ارز صادراتی به کشور ادامه دارد و جریان تعلیق کارت‌های بازرگانی صادرکنندگان متخلف هم ادامه دارد. آخرین اقدامات بخش خصوصی برای حمایت از صادرکنندگان واقعی چه بوده است؟
برای بررسی مسئله عدم بازگشت ارزهای صادراتی دو کار انجام شده است. نخست، تشکیل کمیته‌ای در سازمان توسعه تجارت با حضور نمایندگانی از اتاق ایران و وزارت صمت و بانک مرکزی است. این کمیته هر هفته با صادرکنندگانی که به هر دلیل ارز خود را به چرخه اقتصاد بازنگردانده‌اند، تشکیل جلسه داده و اسناد ارائه شده را بررسی می‌کنند تا رفع تعلیق کارت بازرگانی در دستور کار قرار بگیرد. اتاق بازرگانی تهران هم فهرستی از صادرکنندگان را که بازگشت ارز آن‌ها صفر بوده در اختیار دارد و در قالب گروه‌های ۳۰ تا ۴۰ نفر با این صادرکنندگان نشست‌هایی را برگزار کرده و دلایل عدم بازگشت ارز را با حضور نماینده بانک مرکزی بررسی می‌کند. گزارش این نشست‌ها نشان می‌دهد مشکلات فنی در ارتباط سامانه‌ها باعث شده با وجود بازگشت ارز صادراتی به کشور، صادرکنندگان به‌عنوان بدهکار شناخته شوند. برای مثال صادرکننده ارز را به صرافی فروخته اما کد درست ثبت نشده و یا ورود موقت انجام شده و صادرکننده مراحل قانونی را طی کرده اما هنوز به‌عنوان بدهکار ارزی شناخته می‌شود. به‌طور تقریبی می‌توان گفت بیش از ۷۰ درصد از صادرکنندگانی که به اتاق تهران دعوت شدند، با این مشکلات روبه‌رو بوده‌اند و تعداد متخلفان بسیار کم بوده است. بخش عمده‌ای از صادرکنندگان نشان دادند که قصد آن‌ها خدمت است و با اتاق بازرگانی و وزارت صمت در تعامل هستند. بنابراین باید به صادرکنندگان صادق و خادم با تمدید زمان بازگشت ارز کمک کنیم و با تعداد صادرکنندگان متخلف که اندک هم هست، برخورد کنیم.
عدم بازگشت ارز حاصل از صادرات غیرنفتی تا چه اندازه در گرانی این روزهای ارز در بازار آزاد کشور اثر داشته است؟
در تحلیل بازار ارز و روند بازگشت ارز صادراتی، باید موضوع حواله و تجارت خارجی را با نیاز بازار داخل به اسکناس ارز از هم جدا کنیم. سهم تجارت از ارز تأمین‌شده بیش از ۹۵ درصد است و نیاز به اسکناس ۳ تا ۵ درصد است. بنابراین تقاضای اسکناس ارز در کشور ما، تقاضای خرد است. تفکیک این دو نشان می‌دهد که عرضه ارز از سوی صادرکنندگان تا چه اندازه در پاسخ به تقاضای خرد بازار اثر دارد. افزایش قیمت امروز ارز در بازار داخل ناشی از مشکلاتی است که همه‌گیری کرونا بر اقتصاد ایران و جهان تحمیل کرده است. زمانی که میزان عرضه کاهش پیدا کند، افزایش قیمت رخ می‌دهد. شرایط تحریمی کشور هم بر کسی پوشیده نیست. همه این‌ها دست‌به‌دست هم داده تا عرضه ارز محدود شود. فراموش نکنیم که مرزهای کشور سه ماه بسته بود و هیچ کالایی در این مدت صادر نشد. طبیعی است که عرضه ارز هم با مشکل روبه‌رو شود و ما اکنون در پیک این مشکلات هستیم. بحث ما در تحلیل وضعیت امروز بازار ارز محدودیت عرضه است و این عرضه از سوی بانک مرکزی مدیریت می‌شود.
بازار سازی در بازارهایی مثل هرات و سلیمانیه می‌تواند بر بازار ارز در داخل اثر بگذارد؟ گاهی فشار به صادرکنندگان باعث می‌شود آن‌ها ارز را از این بازار تأمین کنند و ورود همین تقاضا به این بازارها گرانی ارز اثر می‌گذارد؟
بازار سلیمانیه و هرات امروز مسئله ما نیست. زمانی که ضرب‌الاجل تعیین می‌کنیم و پیمان‌سپاری ارزی برقرار می‌شود، چنین چالش‌هایی رخ می‌دهد. افرادی ارز خود را فروخته‌اند یا صادرکنندگانی که کالا را به‌طور امانی می‌فروشند، باید ارز را برای رفع تعهد از جایی تهیه کنند و شاید به سراغ این بازارها بروند اما افزایش نرخ ارزی که امروز در بازار می‌بینیم، ناشی از این روند نیست.
