مردم ندارند غذا بخرند

آینده نگر

در بیش از سه ماه از سال ۱۴۰۰، تورم نقطه ای در گروه خوراکی ها بیش از ۶۰ درصد بوده است. این یعنی در سال ۱۴۰۰، مردم در این ماه ها  به طور متوسط  ۶۰ درصد بیشتر برای خرید یک خوراکی خاص هزینه می کنند، درحالیکه در خوش بینانه ترین حالت ۳۰ درصد به حقوق آن ها افزوده شده است. افزایش تورم و کاهش ارزش دستمزد سرپرست  خانوار، خیلی زود خود را در سبدهای خرید کالای خوراکی نشان می دهد. در آغاز، اقلام گران تر با انواع ارزان تر جایگزین می شود و پس از مدتی یک قلم کالای خاص، به طور کامل از سبد خوراکی های مردم حذف می شود. سوء تغذیه به معنای عدم دریافت کالری مناسب و کافی از مواد غذایی در همین نقطه آغاز می شود. امنیت غذایی خانوار و در ادامه جامعه، در پی تورم و کاهش ارزش دستمزدها، می رود تا به بحرانی با پیامدهای آتی سنگین برای کشور تبدیل شود. در تازه ترین اظهارنظر درباره امنیت غذایی، یک مقام وزارت بهداشت از تهدید جدی امنیت غذایی ایرانیان خبر داده است. به گفته زهرا عبداللهی، مدیر کل دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت، پیش از همه گیری کرونا شش استان کشور در ناامنی غذایی به سر می بردند  و اکنون نگرانی ها به دلیل پیامدهای اقتصادی همه گیری درباره استان های کم برخوردار رو به افزایش است. در سیستان و بلوچستان، کرمان، خوزستان، خراسان جنوبی، کهکیلویه و بویراحمد و هرمزگان، سوءتغذیه زندگی مردم را تهدید می کند و این سفره های مردم است که روز به روز آب می رود. مصرف انواع خوراکی از جمله گوشت قرمز، مرغ و تخم مرغ کاهش یافته است و از پیامدهای آتی حذف این مواد خوراکی از سبد خرید مردم، کمبود ریزمغذی ها و در نهایت، بروز انواع بیماری و کوتاه قدی در نسل های آینده است.
به گفته عبداللهی «پیش از سال ۹۹ یعنی قبل از شیوع کرونا، میزان لاغری که یکی از شاخص‌های سوءتغذیه کودکان است در سیستان و بلوچستان درحدود ۶ یا ۷ درصد بوده است اما این رقم درحال حاضر به حدود ۱۲ درصد رسیده است. در استان خراسان جنوبی این میزان در سال ۹۶ که کرونا شیوع پیدا نکرده بود و خشکسالی و قیمت مواد غذایی نیز به این اندازه نبود، در حدود ۵ درصد بوده است که درحال حاضر به ۸ درصد رسیده است».
هم چنین براساس تازه ترین گزارش وزارت کار از قیمت اقلام خوراکی، در مهرماه ۱۴۰۰، متوسط قیمت حدود ۷۹ درصد اقلام منتخب شامل برنج ایرانی درجه یک، برنج خارجی درجه یک، مرغ ماشینی، شیر پاستوریزه، ماست پاستوریزه، پنیر ایرانی پاستوریزه، تخم‌مرغ ماشینی، کره پاستوریزه، روغن مایع، موز، سیب، پرتقال، خیار، سیب‌زمینی، لوبیا چیتی، عدس و، قند، شکر چای خارجی بسته‌ای فراتر از حد بحرانی قیمت‌ها قرار دارند.
*ندارم، نمی خورم
کاهش تقاضای انواع اقلام خوراکی، گویای تهدید جدی امنیت غذایی ایرانیان است. در شهریورماه سال جاری  رئیس اتحادیه گوشت گوسفندی از کاهش ۲۵ تا ۳۰ درصدی تقاضا برای خرید گوشت قرمز و افت سرانه مصرف این کالا تا ۸.۵ کیلوگرم خبر داد. این درحالی است که استاندارد سرانه مصرف این خوراکی ۱۲ کیلوگرم است. هم چنین  بر اساس پژوهش‌های مرکز آمار ایران میزان مصرف گوشت توسط خانوارهای ایرانی در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۸۴، نصف شده و ۵۰ درصد کاهش داشته و از ۱۲ کیلوگرم به متوسط شش کیلوگرم در سال برای هر نفر رسیده است.
تقاضای میوه از نوروز سال جاری بیش از ۳۰ درصد کاهش یافته است و به گفته  سخنگوی انجمن صنایع شیر کشور، از زمان اجرای هدفمندی یارانه ها سرانه مصرف لبنیات از ۹۵ کیلو گرم به ۸۵ کیلوگرم کاهش یافت و در سال های اخیر هم سرانه مصرف شیر به ۷۰ کیلو رسیده است. این درحالی است که باید براساس سند چشم انداز ۱۴۰۴، مصرف سرانه لبنیات در ایران به ۱۳۰ تا ۱۵۰ کیلو برسد.
قاسم‌علی حسنی، دبیرکل اتحادیه بنکداران مواد غذایی به رسانه ها گفت خرید مردم از سوپرمارکت ها ۳۰ تا ۳۵ درصد کاهش پیدا کرده است. هم چنین کاهش خرید از سوپرمارکت ها باعث شده  ۱۵ تا ۲۰  درصد از فعالان این صنف مغازه هایشان را ببندند و مشغول کار دیگری شوند. به گفته حسنی، روغن ۳۵ درصد، برنج ۳۸ درصد، شکر ۹۰ درصد و حبوبات بین ۱۰ تا ۳۸ درصد افزایش قیمت داشته که این عوامل باعث کاهش مصرف خانواده‌ها شده است. با بررسی ۳۰ قلم کالای مواد غذایی در ایام محرم، نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۳۵ درصد کاهش فروش در مواد غذایی داشته‌ایم. مواد غذایی به قدر کافی در کشور وجود دارد اما خریداری نیست؛ بیشترین کاهش تقاضا نیز برای حبوبات بوده است.
غیر از تورم، کاهش سرمایه گذاری دولت در بخش کشاورزی هم امنیت غذایی را تهدید می کند. براساس آخرین آمار بانک مرکزی، میزان سرمایه گذاری در بخش کشاورزی به قیمت های ثابت سال ۱۳۹۰، از ۶.۱۱۴ میلیارد تومان در ای نسال، به ۳۸۲ میلیارد تومان در سال ۹۶ کاهش یافته است. این کاهش چشم گیر بر پایداری تولیدات کشاورزی در سال های آینده اثر دارد. هم چنین نبود متولی مشخص و تاخل وظایف وزارت خانه های جاد کشاورزی، سازمان غذا و دارو سازمان ملی استاندارد در موضوع سلامت محصولات غذایی امنیت غذایی کشور را تهدید می کند. مرکز پزوهش های مجلس در گزارشی می نویسد در ساختار اجرایی بخش کشاورزی هیچ عزم جدی برای پرداختن به مسائل بنیادین این بخش وجود ندارد.
میانگین حداقل کالری موردنیاز روزانه بر مبنای گزارش وزارت بهداشت ۲۳۶۷ کالری در روز است اما براساس گزارشی که مرکز پژوهش‌های مجلس منتشر کرده در سال ۹۷ فقط سه دهک بالایی جامعه توانسته‌اند کالری موردنیاز روزانه خود را دریافت کنند. به عبارت دیگر هفت دهک جامعه، کمتر از استاندارد اعلامی وزارت بهداشت کالری مصرف کرده‌اند. باتوجه به بروز کرونا، تشدید تحریم ها وافزایش بیش از ۶۰ درصدی متوسط قیمت اقلام خوراکی در هر سال نسبت به سال گذشته، سال ۱۴۰۰، سال بدتری از نظر امنیت غذایی برای ایرانیان بوده است. سالی که بحران امنیت غذایی درآن عمیق شده و آثار بد خود را در آینده بیشتر به رخ می کشد. کوتاه قدی، سقط جنین، کاهش سطح ایمنی، افزایش هزینه های بخش بهداشت و درمان و آموزش عباراتی است که گوشه ای از  بحران های ناشی از بحران امنیت غذایی در ایران را توصیف می کند.