متلاشی کردن یک غول
ترجمه: نسیم بنایی، آینده نگر/ اکونومیست
لتیتا جیمز، دادستان کل نیویورک در روزهای پایانی آذر، یعنی زمانی که یک پرونده آنتی‌تراست علیه بزرگ‌ترین شبکه اجتماعی جهان به او ارائه شده بود، با صراحت کامل چنین گفت: «فیسبوک با استفاده از دریای گسترده پول و داده‌های خود به خوبی توانسته‌است مقابل چیزهایی که به نظر این کمپانی تهدیدی بالقوه بودند ایستاده یا حتی آن‌ها را به طور کامل نابود کند. این شرکت گزینه‌های پیش روی مصرف‌کنندگان را کاهش داده، جلوی نوآوری را گرفته و حفظ حریم شخصی میلیون‌ها آمریکایی را نقض کرده‌است.» او با عنوان این عبارات اتهامات فیسبوک را به خلاصه‌ترین شکل ممکن بیان کرد. ۴۵ ایالت به این ائتلاف دو حزبی او علیه این غول فناوری پیوسته‌اند. از سوی دیگر هم کمیسیون فدرال تجارت از فیسبوک برای عملکرد انحصارگرایانه این شرکت در زمینه شبکه‌های اجتماعی شکایت کرده‌است و خواهان غرامت‌هایی است که از جمله آن‌ها می‌توان به قطعه‌قطعه کردن این شرکت اشاره کرد.
چند سال پیش یک برنامه هماهنگ از سوی ۴۶ ایالت و کمیسیون فدرال برای قطعه‌قطعه کردن فیسبوک در حد داستان‌های تخیلی بود. این نکته را لینا کان، استاد حقوق دانشگاه کلمبیا که در زمینه قانون آنتی‌تراست تخصص دارد گفته‌است. اما این پرونده چیزی فراتر از قانون ناچیز رقابت است. حواشی فیسبوک پیرامون نحوه مدیریت حریم شخصی توسط این شرکت، انتشار اخبار جعلی و تئوری‌های توطئه بر روی این پلتفرم استفاده‌ای که حکومت‌های اقتدارگرا از این پلتفرم می‌کند، مقررات‌گذاران و سیاست‌مداران را بر این داشته است که بر روی کفته تغییر بیشتر اصرار کنند.
آیا این افراد موفق خواهند بود؟ این پرونده‌های بسیار قدرتمند به نظر می‌رسند. متخصصان این مسائل گفته‌اند که فیسبوک و گوگل سهل‌الوصول‌ترین اهداف برای شکایت‌های آنتی‌تراست هستند. گوگل هم همین چند ماه پیش توسط وزارت دادگستری آمریکا به خاطر رفتاری انحصارگرایانه مورد شکایت قرار گرفت. آمازون و اپل هم در تیررس قرار دارند اما پرونده‌هایی که می‌تواند علیه آن‌ها تشکیل شود، حتی اگر چنین هم شود، بسیار زمان‌گیر خواهد بود. مسئله‌ای که باید آن را با جدیتی بسیار فراوان در نظر گرفت این است که اگر قوانین آنتی‌تراست یک اقتصاد به خوبی کار نکنند، انحصار در آن اقتصاد ایجاد شده و دست کم طبق نظریه‌های اقتصادی آمریکایی رشد اقتصادی متوقف می‌شود.
دست‌های پر آقای زوکربرگ
پرونده دادگاهی فیسبوک بیشتر متمرکز بر شرکت‌هایی است که توسط این هلدینگ خریداری شده‌است. این شرکت انحصار خود در زمینه شبکه اجتماعی شخصی را با خرید نظام‌مند رقبای احتمالی خود حفظ کرد که معروف‌ترین آن‌ها خرید اینستاگرام در سال ۲۰۱۲ و خرید واتس‌اپ در سال ۲۰۱۴ بود. شرکت دیگری که فیسبوک خریداری کرد اوناو نام داشت که از آن برای حفاظت از داده‌های کاربر استفاده کرد. در این پرونده شکایت عنوان شده‌است که فیسبوک با استفاده از اوناو میزان محبوبیت اپلیکیشن‌های رقیب خود را رصد کرده‌است تا به سادگی بتواند اهداف خریداری خود را پیدا کند. یکی دیگر از کارهای ضدرقابتی که توسط فیسبوک انجام شده‌است این بوده که این شرکت اجازه نمی‌داده توسعه‌دهنده‌های رقیبش از پلتفرم فیسبوک استفاده کنند. از آن‌جایی که به راحتی نمی‌توان علیه شرکت‌هایی که عمدتا محصولات رایگان تولید می‌کنند، پرونده‌های متضرر شدن مصرف‌کننده را به اثبات رساند، این پرونده‌ها به سراغ نوعی جدید از ادعا علیه طرف مقابل خود رفته‌اند: حریم شخصی کاربر و قدرت انتخاب تبلیغ‌کنندگان آسیب دیده‌است.
فیسبوک ادعا خواهد کرد که بازار این شرکت رسانه اجتماعی است که بسیار رقابتی‌تر از شبکه اجتماعی است. تیک‌تاک، اپلیکیشنی چینی که مربوط به اشتراک‌گذاری ویدئوهای کوتاه است در حال حاضر بین نوجوانان آمریکایی از اینستاگرام هم پرطرفدارتر است. ایمیل‌های داخلی فیسبوک که اساس تصویری از یک فرد انحصارگرای تنبل را ایجاد کرده‌اند، یعنی زوکربرگ و معاونانش که در هرجای این جهان نوعی از رقابت را به عنوان تهدید می‌بینند. فیسبوک می‌تواند این ادعا را هم داشته باشد که قطعه‌قطعه کردنش تقریبا ناممکن است. این شرکت سال پیش یک‌پارچه‌سازی اینستاگرام و واتس‌اپ را آغاز کرد و به این مسئله عمق بسیار بیشتری هم بخشید. شکایت کمیسیون فدرال تجارت هم به درستی نتوانسته روی این مسئله دست بگذارد که فیسبوک معامله اینستاگرام و واتس‌اپ را رسمیت بخشیده‌است. فیسبوک عنوان کرده‌است که حالا دولت می‌خواهد «دوباره این کار را تکرار کند» و این مسئله وحشتی را در کل بدنه کسب‌وکار آمریکا شکل می‌دهد: هیچ معامله‌ای هرگز نهایی نخواهد شد.
این اخبار تاثیر بسیار زیادی هم روی بازار گذاشتند. قیمت سهام فیسبوک به اندازه ۲ درصد کاهش پیدا کرد که البته این مسئله آن‌ها را دقیقا کنار دیگر شرکت‌های بزرگ فناوری قرار می‌دهد. البته به احتمال زیاد حتی اگر فیسبوک قطعه‌قطعه هم بشود، در بلندمدت پول بسیار خوبی از شعبه‌ها و شاخه‌های جدید به دست می‌آید.
