فاجعه بعدی

اکونومیست/ ترجمه نسیم بنایی/ آینده نگر

سال ۱۹۹۳ بود که این مجله (اکونومیست) از مردم جهان خواست حواسشان به آسمان‌ها باشد. آن زمان، دانش بشر در این زمینه که روزی شهاب‌سنگی به زمین برخورد خواهد کرد، بسیار اندک بود. اما حالا همه می‌دانیم که یک شهاب‌سنگ بزرگ می‌توانیم به اندازه جنگ هسته‌ای یا آتشفشانی بزرگ، مخرب باشد و به صورت هم‌زمان محیط زیست را نابود کند که منجر به تغییرات اقلیمی هم خواهد شد. یک شهاب‌سنگ می‌تواند انبار غذای یک جمعیت بزرگ را نابود کند و در نتیجه منجر به مرگ آن جمعیت شود. در آن سال‌ها، چنین چیزی بعید به نظر می‏رسید. اما حالا می‌دانیم که هر چیزی ممکن است و ما هم همیشه باید در انتظار مشکلات بزرگ روی زمین باشیم. 
بی‌توجهی زمینیان به شهاب‌سنگ، یک مقوله اغراق‌شده است. اما در عین‌حال نمونه‌ای نوعی و رایج هم به شمار می‌آید. به هر حال همیشه در زندگی این واقعیت وجود دارد که احتمالات ضعیف، عواقب شدیدی به همراه داشته باشند. مردم عادی همیشه برای جبران چنین خسارت‌هایی دست به دامان دولت و در نهایت بیمه می‌شوند. اما اصولا، همه چنین احتمالات ضعیفی را نادیده می‌گیرند. یعنی ترجیح بر این است که نادیده گرفته شود مگر زمانی‌که واقعا اتفاق بیفتد. اما بی‌تفاوتی‌هایی که انسان در این زمینه به خرج می‌دهد به نوعی خیانت به آینده محسوب می‌شود. 
کووید-۱۹ یک رویداد غم‌انگیز است. سال‌هاست که دانشمندان در عرصه‌های مختلف هشدار داده‌اند که ویروسی از جنس آنفلوانزا می‌تواند از حیوانات وحشی به انسان‌ها منتقل شود. اما وقتی سارس رخ داد، کشورهای کمی آمادگی مقابله با آن را داشتند. در واقع خبری از برنامه‌های عملی برای مقابله با شیوع و گسترش این ویروس وجود نداشت. حتی کیت‌هایی که برای تشخیص این بیماری‌ها استفاده می‌شود هم به قدر کافی وجود نداشت و خیلی‌ها دانش کافی برای تولید آن را نداشتند. در مورد کرونا این اتفاق در اکثر کشورها رخ داد. تایوان یکی از کشورهایی بود که از گذشته درس گرفته بود. در این کشور فقط ۷ نفر به دلیل کرونا جان خود را از دست داده‌اند. اقتصاد تایوان هم نسبت به سایر کشورها، آسیب کمتری دیده‌است. 
*چرا دولت‌ها درس نمی ‏گیرند؟
بیماری‌های همه‌گیر، فجایعی هستند که دولت‌ها در آن تجربه‌هایی دارند. پس چه چیزی به تهدید تبدیل می‌شود؟ دلیل اصلی این است که آن‌ها هیچ‌وقت ضربه‌های مهلکی در این زمینه نخورده‌اند. یعنی بیماری‌های هیچ‌وقت باعث نشده دولت‌ها دچار آسیب‌های بزرگ شوند. اما حالا آن‌ها در حال تجربه کردن این آسیب‌های بزرگ هستند و تازه به این نتیجه رسیده‌اند که باید برای ویروس‌ها، آمادگی داشته باشند. البته این‌که دولت‌ها از گذشته درس نگرفته‌اند، چیزی را عوض نمی‌کند و کم‌کاریِ آن‌ها را هم توجیه نمی‌کند. یکی از وظایف مهم دولت‌ها این است که همیشه چشمشان به آینده باشد. یعنی باید حواسشان باشد که چه اتفاقی امکان دارد در آینده‌ای دور یا نزدیک، رخ بدهد. دانشمندان هم ابزاری در اختیار دارند که می‌توانند با آن‌ها به دولت‌ها کمک کنند تا بهتر آینده را پیشگویی کنند. جالب است که کسب‌وکارهای خصوصی هم از این ابزار بهره می‌گیرند تا آینده را پیش‌بینی کنند اما دولت‌ها هیچ‌وقت به قدر کافی از این‌ها بهره نمی‌گیرند. کسب‌وکارها برای آینده خود برنامه‌ریزی می‌کنند، این درسی است که دولت‌ها باید از این کسب‌وکارها بگیرند. 
هیچ‌یک از فجایعی که تاکنون رخ داده یا در آینده رخ خواهد داد، برای همیشه قابل کنترل نیست. اما اگر از قبل درباره آن‌ها هشدار دریافت کنیم، می‌توانیم خودمان را برای آن‌ها آماده کنیم و به این ترتیب شاید بتوان آسیب‌ها را هم به صورت محدود مهار کرد. مثلا ما در طول تاریخ بارها دیده‌ایم که آتش‏فشان‌ها در نزدیکی چه شهرهایی رخ داده‌اند و چه فجایعی به بار آورده‌اند. اکنون می‌توانیم شهرهای در خطر را شناسایی و فکری به حال آن‌ها کنیم. در مورد سایر مسائل هم شرایط به همین‌گونه است. کافی است دولت‌ها به خودشان بیایند و توجه بیشتری به خرج دهند. به این ترتیب می‌توانند وضعیت را هم تا حدودی مهار کنند. به هر حال، هشدارها همیشه و همه‌حال کمک‌کننده بوده‌است. 
آن‌چه می‌تواند بلوغ دولت‌ها را نشان دهد این است که خطرات آینده را پیش‌بینی و خودشان را برای مقابله با آن‌ها آماده کنند. کافی است به تهدیدهایی که تا کنون شناسایی شده، توجه کنید. اگر دولت‌ها آینده را جدی بگیرند و بدانند که این آینده خطرناک، دور نیست، بهتر می‌توانند در مقابله با آن اقدام کنند. شک نکنید که یک روز شهاب‌سنگ بزرگی به زمین برخورد خواهد کرد. ما انسان‌ها باید از همین حالا، خودمان را برای آن روز آماده کنیم و قدم اول را دولت‌ها باید بردارند. دنیا می‌تواند به جای امن‌تری تبدیل شود؛ جایی که همه با آرامش در آن زندگی می‌کنند. اما این آرامش مستلزم این است که از حالا به فکر آن باشیم.