غفلت از ثروت آفرینی ایده ها

مالکیت فکری به معنای حق برخورداری از آثار ناشی از تراوشات فکری انسان ها در زمینه های ادبی، هنری، علمی، تجاری و صنعتی است. حقوق مالکیت فکری مثل همه حقوق مالکانه دیگر به معنای شناسایی تسلط و مالکیت قانونی صاحب اثر نسبت به اثر خلاقانه اوست که همه امتیازات و منافع و تکالیف قانونی موجود هم به آن اضافه می شود.
حقوق مالکیت فکری در سال ۱۷۰۹ در انگلستان برای تشویق به نوآوری مورد توجه قرار گرفت. در قوانین ایران هم برای اولین بار، در سال ۱۳۰۴،  قانونی مربوط به مالکیت صنعتی تصویب شد و در سال ۱۳۱۰، قانونی مربوط به ثبت علائم و اختراعات در ۵۱ ماده به تصویب مجلس وقت رسید. قانون ثبت اختراعات، علائم تجاری و طرح های صنعتی هم در سال ۱۳۸۶ به تصویب مجلس رسید.
براساس بررسی هایی که انجام شده، مهجورترین حق از میان حقوق مالکیت فکری در ایران مربوط به حقوق مالکیت ادبی و هنری است. این درحالی است که در سال ۱۳۴۶، وزارت فرهنگ و هنر وقت لایحه حمایت حمایت از حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان را تهیه کرد و در سال ۱۳۴۸ این قانون به تصویب مجلس رسید. در سال ۱۳۷۹، قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم افزارهای رایانه ای به تصویب مجلس رسید که از حقوق این پدیدآورندگان به مدت سه دهه حمایت می کرد. در سال ۱۳۸۹، این بازه زمانی به ۵۰ سال افزایش یافت. ایران حتی در عرصه های بین المللی هم به کنوانسیون های مرتبط با حقوق مالکیت فکری پیوسته است که از جمله آن کنوانسیون پاریس برای حمایت از مالکیت صنعتی است. با این حال مالکیت فکری در ایران هم چنان مهجور و صاحبان ایده هم چنان محروم از عواید و آثار خاص آن هستند. بی توجهی به مالکیت فکری و قوانین آن درحالی است که براساس یافته های علمی در جهان، بین به رسمیت شناختن و توجه به حقوق مالکان فکری و رشد اقتصادی رابطه ای معنادار وجود دارد. بررسی ها نشان می دهد نرخ رشد جهانی اقتصاد وابستگی بالایی به نرخ ابداعات و ذخیره دانش دارد و این از مسیر فرایندهای تحقیق و توسعه دنبال می شود.
پژوهشگران در یک بررسی رابطه رشد اقتصادی و توزیع درآمد با حمایت از حقوق مالکیت فکری در ایران را بررسی کردند. یافته های آنان نشان می دهد در ایران هم مثل بیشتر کشورهای درحال توسعه، حمایت از مالکیت فکری اثر چندانی بر رشد اقتصادی ندارد اما حمایت از مالکیت فکری در برابری در توزیع درآمد  و رفاه همگانی اثرگذار است که این مسئله، از اهداف کشورها برای رسیدن به رشد اقتصادی است.
 آن ها به دولتمردان پیشنهاد کردند اگر می خواهند از رشد نابرابری در توزیع درآمد جلوگیری کنند، بهتر است محدودیت هایی که مانع بهره مند مردم با سطوح درآمدی پایین از حقوق مالکیت فکری می شود را رفع کنند.
برای مطالعه بیشتر مقاله «اثرحمایت از حقوق مالکیت فکری بر رشد اقتصادی و توزیع درآمد در ایران» را بخوانید. این مقاله در نشریه مطالعات جامعه شناسی در زمستان سال ۹۹ منتشر شده است.