رویاهای پوچ
ترجمه: نسیم بنایی، آینده نگر/ اکونومیست
سال گذشته بود که نگاه همه کشورها به تعداد در حال افزایش شیوع و مرگهای ناشی از ویروس کرونا بود و بسیاری از طرفداران محیط زیست با نگاه مثبتی کاهش مصرف سوخت فسیلی در جهان را دنبال میکردند که در پی آن انتشار گازهای گلخانهای هم کاهش پیدا میکرد. در واقع هم انتشار گازهای گلخانهای در سال ۲۰۲۰ افتی ۵.۸ درصدی کرد که تقریبا ۲ گیگاتن کربن دیاکسید میشود و دلیل آن هم کاهش تقاضا برای نفت، زغال و گاز بود. چنین کاهشی به تنهایی تاثیری بر دمای جهانی هوا در بلندمدت ندارد زیرا این مسئله وابسته به انتشار تجمیعی گازهای گلخانهای در اتمسفر است. با اینحال امیدواری بین افرادی که نسبت به وضعیت اقلیم خوشبین هستند این بود که کاهش انتشار گاز گلخانهای شاید منجر به دوری از سوختهای فسیلی به سمت منابع انرژی پاک شود.
علیرغم تمام تلاشهایی که سال پیش صورت گرفت و تعهداتی که از سوی کشورهای مختلف مطرح شد، پیشبینی میشود که در سال جاری انتشار گازهای گلخانهای با شدت بیشتری ادامه پیدا کند. پنج سال پس از توافق پاریس، اتحادیه اروپا همچنان به دنبال رهبریِ جهانیِ کارزار مبارزه با گرمایش زمین است؛ چیزی که در پی ناکامی رهبران در رسیدن به توافقی در ماه اکتبر سال گذشته غیرممکن به نظر میرسید. علت اصلی این ناکامی نیز نگرانیهای مالی به ویژه در میان کشورهای شرق اروپا بود که خواستار شفافیت بیشتر در نحوه تامین و مدیریت پروژهها در جریان «دگرگونی سبز» و چرخش فعالیتها از سوختهای فسیلی به سمت سوختهای سبز بودند.
این اختلافات سرانجام با رسیدن به توافقی بر سر بودجه بلندمدت اتحادیه همچنین دادن تضمینهای مالی به کشورها مبنی بر حمایت از آنها برای مقابله با تبعات شیوع ویروس کرونا، برطرف شد و راه را برای رسیدن به یک توافق برای کاهش تولید گازهای گلخانهای هموار کرد. بر این اساس قرار است یک بسته مالی به ارزش ۱.۸۲ تریلیون یورو صرف سرمایهگذاری و اجرای پروژههای «دگرگونی سبز» در کشورهای عضو همچنین حمایت از بخشهایی شود که از این پروسه انتقال آسیب میبینند.
۲۷ کشور عضو این اتحادیه در پایان نشست دو روزۀ خود در بروکسل، طرح پیشنهادی کمیسیون اروپا در موضوع تشدید تدابیر با هدف تحقق اهداف میانمدت اتحادیه برای کاهش تولید گازهای گلخانهای تا اواسط قرن جاری میلادی را تایید کردند. این توافق در حالی میسر شد که برخی کشورهای عمدتا واقع در شرق اروپا، تا آخرین لحظات همچنان در قبال کاهش اتکا به سوخت زغال سنگ مقاومت میکردند.
تلاشهای گویا بیفرجام
حالا گزارشی از سوی آژانس بینالمللی انرژی منتشر شدهاست که نشان میدهد گویا این امیدها و خوشبینیها خیلی جایی در واقعیت ندارند. این نهاد در آخرین تحلیلهای خود پیشبینی میکند که انتشار کربن دیاکسید به منظور تولید انرژی رشدی ۱.۵ گیگاتنی داشته و در سال ۲۰۲۱ به ۳۳ گیگاتن میرسد که تقریبا رشدی ۵ درصدی به حساب میآید. به لحاظ میزان مطلق این بزرگترین افزایش انتشار گازهای گلخانهای پس از سال ۲۰۱۰ است، یعنی زمانی که به دلیل افت در سالهای بحرانی ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۹ بسیاری از دولتها پروژههایی که مصرف کربن زیادی داشتند را به پیش بردند تا بتوانند خود را از رکود اقتصادی خارج کنند.
عمده افزایشی که پیشبینی میشود در سال ۲۰۲۱ رخ دهد ناشی از جهش شدید استفاده از زغال سنگ در جهان، به ویژه در چین است. این گزارش پیشبینی میکند که تقاضای زغالسنگ به اوج خود در سال ۲۰۱۴ برسد و تقاضای گاز طبیعی هم از سطح سال ۲۰۱۹ خود بالاتر برود. نفت هم جهش خواهد کرد، البته با نرخ آهستهتری زیرا بهبود اوضاع صنایع پروازی هم با کُندی روبهرو شدهاست.
اگر این پیشبینیها به واقعیت بپیوندند، سال ۲۰۲۰ تنها یک گام رو به عقب در مصرف انرژی بودهاست، نه یک نقطه عطف. این مسئله به خوبی نشان میدهد که به هیچوجه دنیا گوشش آنطور که به نظر میرسد بدهکار مشکلات زیستمحیطی نیست و در حال خروج از همهگیری کرونا هیچ فکری به حالت تغییرات اقلیمی نکردهاست. اگر کشورهای جهان به سرعت انتظار گازهای خود را کاهش ندهند، به احتمال زیاد در سال ۲۰۲۲ با وضعیت بدتری هم روبهرو خواهیم بود.