جهان نگران بازگشت ترامپ است
گفت وگو با شریف نظام مافی
*شرایط پس از حضور جو بایدن در کاخ سفید را چطور میبینید؟ بایدن درباره برجام و ایران کمتر صحبت کرده و مسئله لغو تحریمها هم منوط به مذاکره شده است.
باید در تحلیل اوضاع کنونی به دو نکته توجه کرد. نکته اول، مواضعی است که ایالاتمتحده آمریکا در دوره ریاست جمهوری ترامپ به آن رسید. هرچند این مواضع به ناحق و برخلاف توافق برجام کسب شده اما برای آمریکا فرصتی است و حاضر نیست آن را بهآسانی از دست بدهد. بهطور حتم ایالاتمتحده آمریکا میخواهد در مذاکرات از مواضع دولت گذشته دست بکشد، درحالیکه خود آنها هم میدانند این مواضع غیرقانونی است. بههرحال ماجرای تحریم ایران و برجام مثل ۱۷ فرمانی نیست که بایدن بهمحض حضور در کاخ سفید آن را لغو کرد.
نکته دوم، گروهی است که بایدن در ارتباط با مسائل ایران انتخاب کرده است. چیدمان این گروه نشان میدهد بایدن به حل مشکلات از مسیر تفاهم سیاسی باور دارد. او از افرادی که رویکرد منفی نسبت به برجام دارند، استفاده نکرده است. چیدمان این گروه به ما، بهعنوان نظاره گران مسائل سیاسی و بازرگانان این امید را میدهد که شرایط در آینده، از دوره ترامپ بهتر خواهد بود. به نظر من اینها نکات امیدوارکنندهای است، هرچند ما نمیتوانیم نتیجه مذاکرات را پیشبینی کنیم، اما میتوانیم بگوییم حضور این افراد به معنای رویکرد متفاوت آمریکا نسبت به ترامپ به ایران است.
*تحریمها علیه شرکای تجاری ایران در دنیا بهطور مکانیزه اعمال میشود و انتظار زیادی است که فکر کنیم شرکتها، صرفاً با حضور بایدن با طرفهای ایرانی کار میکنند. اما آیا با رفتن ترامپ فضا کمی به نفع بازرگانان ایرانی تغییر کرده است؟
به نظر من، شور و استقبالی که پس از برجام در شرکای اروپایی شاهد آن بودیم، دیگر اتفاق نخواهد افتاد. طرفهای خارجی دریافتند ایران بازاری خوب اما پیچیده است و بخشی از این پیچیدگی به قوانین داخلی بازمیگردد. ایران بازاری آماده برای سرمایهگذاری خارجی یا برای کار نیست. رویکردهای سابق نسبت به بازار ایران در طرفهای خارجی تغییر کرده است. شرکتهای خارجی متوجه شدند ایران مثل دیگر کشورهای بزرگ و درحالتوسعه جهان مثل نیجریه، مصر، هند و پاکستان دچار بوروکراسی داخلی است که مانع توسعه کار و سرمایهگذاری میشود. به همین دلیل هیجانی که پس از تصویب برجام شاهد آن بودیم، در این شرکتها وجود ندارد. نکته دوم، بیاعتمادی شرکتهای بینالمللی و طرفهای اروپایی به ایالاتمتحده آمریکاست. شرکتهای خارجی تا زمانی که احتمال کارشکنیهای آمریکا وجود دارد، با بازار ایران بااحتیاط رفتار میکنند. به همین دلایل، رفتار آنها پس از انتخاب بایدن دور از انتظار نبود. البته امروز اگر با شرکتها تماس بگیریم پاسخ تماس ما را میدهند اما در زمان ترامپ، همین هم نبود.
*شرکتهای داخلی در شرایط امروز در بازارهای بینالمللی و شرایط داخلی باید چه کنند؟
به نظر من شرکتهای داخلی نباید صبر کنند. باوجود همه مشکلات ارزی و بانکی باید حرکت کرد. نمیتوانیم امید را به بازگشت آمریکا به برجام گره بزنیم یا اینکه شرکتهای اروپایی با اشتیاقی که پس از برجام از آن دیدیم، وارد مذاکره شوند. پیشرفت اقتصاد و تجارت ایران باید از خود ما شروع شود. پویایی اقتصاد ایران با حل مشکلات داخلی ممکن است. باید راه را برای بخش خصوصی و توسعه تولید و تجارت این بخش باز کرد و شرایط را برای صادرات و فروش داخلی کالا تسهیل کنیم. کاستن از بوروکراسی داخلی برای تسهیل کار شرکتهای ایرانی در اولویت است. بههرحال شرکتها به این فکر میکنند که شاید چهار سال دیگر، دوباره شخصی با رویکردهای ترامپ به کاخ سفید بیاید. تجربه ترامپ نشان داد توافقهای بینالمللی تا چه اندازه شکننده است. ترامپ از توافقهایی مثل پاریس خارج شد و توافقهای طولانی با مکزیک و کانادا را بر هم زد. بعید نیست دوباره چنین شرایطی بر جهان حاکم شود. بنابراین احتیاط برکنشهای تجاری تا مدتها سایه میاندازد. نکته دیگری که در ایران باید به آن توجه کنیم، تقویت همافزایی با همکاری اتاقهای مشترک است. در بین اتاقهای اروپایی حرکتی با تلاش اتاق مشترک ایران و ایتالیا به ریاست آقای پورفلاح آغاز شده است که میتواند به تحقق اهداف تجاری ایران در این دوره کمک کند.