تعطیلی معادن کوچک برای دولت مهم نیست

سجاد غرقی

۹۰ درصد بنگاه های معدنی در کشور ما کوچک مقیاس است. ساختار زمین شناسی و بازار مواد اولیهT زمینه گسیل شدن سرمایه های خرد و متوسط به اکتشاف و استخراج معادن را فراهم کرده است اما آنچه فعالیت این معادن را دچار مشکل کرده و اتاق بازرگانی باید در مورد آن تسهیل گری انجام دهد، آسیب پذیری این معادن از نوسان های بازار و نظام سیاستگذاری حاکمیتی است. معادن کوچک  از مزایای صرفه مقیاس بهره مند نمی شوند و در نوسان های اقتصادی به ویژه در زمان رکود برای تامین مالی و سرمایه در گردش دچار مشکل اند.
رکود نه در ایران، در همه جای دنیا برای بنگاه های کوچک از جمله معادن مسئله ساز است. اما در کشورهای توسعه یافته، نظام تامین مالی متنوع و ثبات در فضای کسب وکار، آسیب های رکود در بنگاه های کوچک را به کمترین میزان می رساند. در ایران به دلیل محدودیت در تامین مالی، رکود و نوسان های اقتصادی به معادن کوچک آسیب می زند. نرخ سود در نظام بانکی بسیار بالاست و تامین سرمایه در گردش از این منبع برای معادن کوچک غیر اقتصادی است. دولت در مقایسه با بخش صنعت، به بخش معدن تسهیلات کمتری اختصاص می دهد و سهم معادن بزرگ که ظرفیت بدهکار شدن به دولت را دارند، از این تسهیلات بیشتر از معادن کوچک است.
دومین مسئله معادن کوچک، بی ثباتی در سیاستگذاری حاکمیتی است. بخش معدن از چند سیاست اثر می پذیرد. نخست، محدودیت ها و ممنوعیت ها در صادرات مازاد محصولات معدنی است که تولید بیشتر را از صرفه اقتصادی خارج می کند. دوم، افزایش چند صد درصدی حقوق دولتی است چراکه معادن علاوه بر مالیات بر ارزش افزوده، حقوق دولتی هم پرداخت می کنند و فشار ناشی از رشد آن بر معادن کوچک بیشتر است. سوم، مداخله دولت در زنجیره قیمت گذاری است. معادن بزرگ که بر  آغاز تا پایان زنجیره تولید سرمایه گذاری کرده اند، از مداخله دولت در قیمت گذاری کمتر آسیب می بیند اما سرمایه های معادن کوچک در آغاز زنجیره تولید متمرکز شده است.
*تامین مالی از بورس
تامین مالی معادن از بورس موضوع مهمی است اما به چند دلیل، تامین سرمایه برای معادن کوچک از این روش آسان نیست. دلیل اول، مقیاس کوچک این معادن، دلیل دوم، نوسان های بازار و سوم عدم وجود قوانینی است که به ثبات بازار کمک کند. در بورس، سرمایه های خرد به سمت بخش های پرریسک حرکت نمی کند. معادن بزرگ می توانند در بورس سرمایه جذب کنند چراکه فعالیت های این معادن ریسک پذیری کمتری نسبت به معادن کوچک دارد. نکته دیگر ساختار حقوقی بورس و معادن کوچک است. هزینه های حقوقی ورود معادن کوچک به بازار سرمایه به اندازه ای است که ورود آن ها را غیراقتصادی می کند. این معادن به طور معمول در نقاط دورافتاده و محروم قرار دارند و برای ارتباط موثر با بازار سرمایه به وجود مکانیزم ها و ساختارهایی نیاز است که اکنون وجود ندارد و تسهیل گری هم در این باره از سوی حاکمیت انجام نمی شود. پیشنهاد ما این بود که برای تشکیل کنسرسیوم های معدنی مشوق هایی در نظر گرفته شود تا این معادن پس از تجمیع از بورس نیاز مالی خود را تامین کنند اما اساسا سیاست دولت تعطیلی معادن کوچک مقیاس است. دیدگاه دولت این است که  فعالیت این معادن صرفه اقتصادی ندارد و تعطیل هم بشود مهم نیست.
*خدمات استارت اپ ها به معدن
به طور قطع می توان روی خدمات استارت آپ ها در بهبود فعالیت های معدنی حساب کرد. در اسفندماه سال جاری در اتاق بازرگانی تهران با مشارکت کمیسیون صنعت و معدن و اقتصاد نوآوری و تحول دیجیتال، نشستی را با موضوع مشارکت استارت اپ ها در بخش معدن برگزار می کنیم. استارت اپ ها به طور معمول راه حل ارائه می کنند و بیشتر این راه حل ها را برای فعالیت مجموعه های بزرگ ارائه می دهند.  ایجاد پلی بین استارت اپ ها و صنایع معدنی از اولویت های کمیسیون های مرتبط در اتاق تهران است و تلاش می کنیم در این بین مسائل معادن کوچک هم در نظر گرفته شود.