اقتصاد و سرمایه انسانی

آینده نگر

 جیکوب مینسر اقتصاددانی لهستانی بود که از طرف افراد بسیار زیادی تحت عنوان پدر «اقتصاد کار» مدرن نامیده می‌شد. این‌که او چرا و چطور به این لقب رسید مسئله‌ای است که در نیمه دوم این متن بیشتر متوجهش می‌شویم، اما در ابتدا بدنیست بدانیم او یکی از اعضای اصلی گروهی از اقتصاددان‌ها بود که تحت عنوان «مکتب شیکاگو» شناخته می‌شوند. مینسر همراه با اقتصاددانی دیگر به نام گری بکر که نوبل اقتصاد را هم از آن خود کرد، مبانی تجربی نظریه سرمایه انسانی را توسعه دادند. این مسئله باعث شد که انقلابی بسیار عظیم در اقتصاد کار رخ دهد.
مینسر طی دوره زندگی خود چهار کتاب و چند صد مقاله نوشت. مشهورترین اثر او تحت عنوان «آموزش، تجربه و درآمد» در سال ۱۹۷۴ منتشر شد. این اثر با استفاده از داده‌های آماری ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ به دنبال این مسئله بود که توزیع درآمد در ایالات متحده را به مقادیر مختلفی از تحصیلات و آموزش حین کار کارگران ربط دهد. برای مثال در این اثر مینسر به این نتیجه رسید که «در دهه ۵۰ و ۶۰ میلادی، درآمد سالانه بین ۵ و ۱۰ درصد به ازای هر سال تحصیل بیشتر، رشد می‌کرد. نسبتی مشابه برای اموزش حین کار هم وجود داشت که البته شدت کمتری داشت و جدای از آن سن هم نقشی مهم در این مسئله بازی می‌کرد.» با نگاهی اجمالی به این مسئله و توجه به سال نوشته شدن این اثر، متوجه می‌شویم که چرا این اثر بسیار دوران‌ساز بوده.
آثار مینسر هنوز هم تاثیری بسیار عمیق در زمینه اقتصاد کار دارد. مقالاتی که در این زمینه نوشته می‌شوند، دائما از معادلاتِ مینسری استفاده می‌کنند. این معادلات به درد این مسئله می‌خورند که مدلی از دستمزد به عنوان تابعی از سرمایه انسانی در تخمین‌های آماری داشته باشیم. در نتیجه کارهای پیشروی مینسر، امروزه متغیرهایی نظیر تحصیلات و تجربه کاری به عنوان پراستفاده‌ترین پیمانه‌های سنجش سرمایه انسانی به کار می‌روند.
تابع درآمد مینسر، یک مدل معادله‌ای است که مسئله ساده‌ای را بین دستمزد و تحصیلات و تجربه توضیح می‌دهد. این معادله تا کنون در مجموعه داده‌های زیادی آزموده شده است. توماس لومیو، اقتصاددان کانادایی درباره این معادله چنین می‌گوید: «این معادله یکی از پراستفاده‌ترین مدل‌های اقتصاد تجربی است.»
سرمایه انسانی وارد می‌شود
همان‌طور که پیش‏تر گفته شد، مینسر به عنوان پدر اقتصاد کار مدرن شناخته می‌شود. پیش از این‌که به چرایی این توصیف برسیم، بد نیست ابتدا بدانیم اقتصاد کار یعنی چه؟
اقتصاد کار به دنبال فهمیدن کارکردها و روابط پویای بازارها برای کار مزدی است. در این نوع نگاه، نیروی کار به عنوان کالایی در نظر گرفته می‌شود که توسط کارگران عرضه شده و به جایش از سوی بنگاه‌های تقاضاکننده دستمزد ارائه می‌شود.
بازارهای کار، ناشی از تعامل کارگر و کارفرما هستند. اقتصاد کار، نگاهی به عرضه‌کننده‌های این بازار، یعنی کارگران، و تقاضاکننده‌ها، یعنی کارفرمایان، داشته و سعی می‌کند الگویی را درک کند که بین دستمزد، اشتغال و درآمد وجود دارد.
نیروی کار، پیمانه‌ای برای سنجیدن کاری است که توسط انسان‌ها انجام می‌شود. این مقوله به شکلی سنتی برابر دیگر عوامل تولید مانند زمین و سرمایه قرار می‌گیرد. نظریه‌های مختلفی در این زمینه وجود دارند که برخی از آن‌ها با دیدی انتقادی مقوله کالایی شدن نیروی کار را بررسی می‌کنند که مشهورترین آن‌ها کارل مارکس و کارل پولانی هستند و برخی از نظریه‌ها هم به دنبال سامان بخشیدن به این عرصه اقتصاد در چارچوب سرمایه‌داری هستند.
مسئله‌ای که باعث می‌شود نیروی کار به موضوعی بسیار حساس برای مطالعه تبدیل شود این است که این کالا را نمی‌توان از مالک آن جدا کرد. باقی کالاها را می‌توان از فردی که مالک آن است جدا کرد، اما نیروی کار و کارگر معانی و زندگی‌هایی درهم‏تنیده دارند.
پدرو تکسیرا در کتابی تحت عنوان «جیکوب مینسر: پدر موسس اقتصاد کار مدرن» مینسر را یکی از مهم‌ترین اقتصاددان‌های نیمه دوم قرن بیستم می‌داند. این کتاب روی این مسئله تاکیدی ویژه دارد که مینسر تمام زندگی‌اش را روی توضیح و تبیین سرمایه انسانی هزینه کرده و از این طریق به تحلیلی دست پیدا کرده که همیشه تاثیرش باقی می‌ماند. اقتصاددان‌هایی که می‌خواهند در تحلیل امور اجتماعی نظریه‌های داشته باشند، هرگز از مینسر بی‌نیاز نمی‌شوند و در نقطه مقابل جامعه‌شناسانی که ساختارهای اقتصادی را هم مد نظر دارند، وضعیتی مشابه دارند.
 
جیکوب مینسر
مینسر در ابتدای تابستان ۱۹۲۲ در لهستان به دنیا آمد. او در زمان جنگ جهانی دوم زندانی آلمانی‌های نازی بود و پس از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه امروی در سال ۱۹۵۰، تحصیلات تکمیلی خود را ادامه داد تا نهایتا در سال ۱۹۵۷ از دانشگاه کلمبیا دکتری گرفت. او که ابتدا در دانشگاه‌های مختلفی از جمله شیکاگو تدریس کرده‌ود، نهایتا تا زمان بازنشستگی‌اش در سال ۱۹۹۱ به دانشگاه کلمبیا رفت. مینسر نهایتا در سال ۲۰۰۶ و در ۸۴سالگی به دلیل بیماری پارکینسون در شهر نیویورک درگذشت.
 
 آموزش، تجربه و درآمد
سال: ۱۹۷۴
مینسر در این کتاب دو دهه ۵۰ و ۶۰ میلادی را به دقت از حیث سرمایه انسانی بررسی کرده‌است. منظور از بررسی سرمایه انسانی، بررسی عواملی است که روی ارزش، و در واقع درآمد نیروی کار تاثیر می‌گذارند. مینسر در نهایت رابطه‌ای را به دست آورد که بین تجربه، تحصیلات، آموزش و دستمزد برقرار بود و از این رو پنجره‌ای جدید به روی اقتصاد کار گشود. این کتاب امروزه اصلی‌ترین دلیل شهرت مینسر است و از این رو قطعا یکی از خواندنی‌ترین آثاری است که در زمینه سرمایه انسانی و جامعه‌شناسی اقتصادی موجود است.