ادامه دلسردی جویندگان کار

آینده نگر

مسئولان در نیمه دهه ۹۰ از بیکاری ۳.۵ میلیون نفر در اقتصاد ایران  گفتند اما کسی پیش بینی نمی کرد در پایان همین دهه همه گیری کووید۱۹، بازار کار را این چنین زیر و رو کند. معاون سابق وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی در سال گذشته گفت همه گیری کرونا به طور قاطع یک و نیم میلیون نفر را بیکار کرده است و تعداد آسیب دیدگان کرونا در بخش‌های رسمی و غیررسمی کشور را حدود شش میلیون نفر است.
*اصلا کار نخواستیم
پیش از همه گیری کرونا یعنی در زمستان سال ۹۸، نرخ بیکاری ۱.۷ درصد کاهش یافت اما این کاهش، نه به دلیل بهبود نرخ اشتغال بلکه ناشی از ناامیدی از یافتن شغل مناسب  و خروج بخش عمده ای از جمعیت جویای کار از بازار بود.
درواقع از جمعیت ۳۲۷۰ هزار نفری بیکاران در زمستان ۹۸، ۳۵.۱ درصد موفق به یافتن شغل شده و بقیه یعنی ۳۶.۸ درصد همچنان بیکار مانده یا به دلیل دلسرد شدن از یافتن شغل از بازار کار خارج شده اند.  مرکز پژوهش های مجلس در این باره نوشت «در این فصل حدود ۵۲ هزار نفر به جمعیت شاغل اضافه شده است و این افزایش اشتغال در بخش خدمات و آن هم در مناطق شهری رخ داده است و در سایر بخش ها با کاهش تعداد شاغلان روبه رو بوده ایم».
آمارهای رسمی در آغاز سال گذشته نشان داد کرونا دو میلیون نفر را بیکار کرده است و گزارش ها حاکی از کاهش نرخ مشارکت اقتصادی بود.  در گزارش وضعیت بیکاری فصل بهار، نرخ مشارکت اقتصادی یا نرخ فعالیت جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر نشان می داد  که ۴۱ درصد جمعیت در سن کار و فعالیت اقتصادی قرار دارند و به عبارت دیگر شاغل و بیکار در نظر گرفته می شوند. این درحالی بود که  عدد این شاخص در بهار سال ۹۸، ۴۴.۷ درصد بوده است.  بررسی روند تغییرات نرخ مشارکت اقتصادی کل کشور گویای این است که این شاخص در بهار سال ۹۹نسبت به بهار سال ۹۸، ۳.۷ درصد کاهش یافته است. مرکز آمار می گوید اشتغال جمعیت فعال کشور ۲.۹ درصد در بهار سال ۹۹ کمتر از بهار سال ۹۸ بوده است. در  بهار سال ۹۸، نرخ اشتغال جمعیت فعال به ۳۹.۸ درصد می رسید درحالیکه این رقم در بهار سال جاری به ۳۶.۹ درصد رسیده است. از سوی دیگر کاهش نرخ بیکاری در بهار سال ۹۹، از ۱۰.۹ درصد به ۹.۸ درصد و تغییر ۱.۱- درصدی آن، همزمان با کاهش اشتغال جمعیت نشان می دهد که روند خروج نیروی کار از بازار کار است که هم چنان ادامه دارد. درواقع یک میلیون و ۹۹۲ هزار و ۶۸۵ نفر از جمعیت فعال اقتصادی کشور از بازار خارج شده اند که یک میلیون و ۴۹۹ هزار و ۲۸۲ نفر از این جمعیت، از بخش شاغلان در اقتصاد و ۴۹۳ هزار و ۴۰۳ نفر هم از تعداد بیکاران کم شده است.
مرکز پژوهش های مجلس در تحلیل وضعیت بازار کار در پایان سال ۹۹ نوشت «در زمستان سال ۱۳۹۹ نسبت به فصل مشابه سال قبل، جمعیت شاغل، بیکار و جمعیت فعال به ترتیب ۳۰۰ هزار نفر، ۳۱۱ هزار نفر و ۶۱۱ هزار نفر کاهش داشته است. با این حال بررسی آمارهای جریان نشان می دهد که اولاً، در زمستان ۱۳۹۹ نسبت به بهار ۱۳۹۹ درصد کمتری از بیکاران و شاغلان غیرفعال شده و از بازار کار خارج شده اند. ثانیاً، درصد تغییرات جریان نیروی کار در زمستان ۱۳۹۹ تاحدودی با زمستان ۱۳۹۸ که بازار کار به لحاظ حفظ شغل در وضعیت بهتری قرار داشت، برابری می کند و در زمستان ۱۳۹۹ نسبت جریان از شاغل به غیرفعال در شاغلین دارای بیمه و فاقد بیمه تقریباً با زمستان سال قبل برابری می کند».
هم چنین آمارهای تازه نشان می دهد بازار کار در ایران به حفظ وضعیت موجود تن داده است وخبری از بهبودی در آن نیست. براساس تازه ترین گزارش مرکز آمار از تحولات بازار کار در تابستان ۱۴۰۰، نرخ بیکاری افراد ۱۵ ساله و بیشتر به ۹.۶ درصد از جمعیت فعال رسیده است واین نرخ، ۰.۱ درصد افزایش را نسبت به تابستان سال ۹۹ نشان می دهد. در تابستان ۱۴۰۰ نرخ مشارکت اقتصادی نسبت به فصل مشابه سال گذشته ۰.۷ درصد کاهش یافته است و این گویای ادامه روند دلسردی جویندگان کار در بازار کار است. جمعیت شاغلین ۱۵ ساله و بیشتر در این فصل ۲۳ میلیون و ۴۰۵ هزارنفر بوده که نسبت به فصل مشابه سال گذشته ۱۳۷ هزار نفر کاهش یافته است. در گروه سنی ۱۵ تا ۲۴ ساله، نرخ بیکاری به ۲۵.۷ درصد رسیده است که این رقم، افزایش ۲.۶ درصدی را نسبت به تابستان سال ۹۹ نشان می دهد. هم چنین در گروه سنی ۱۸ تا ۳۵ ساله نرخ بیکاری ۱۷.۶ درصد بوده است که ۰.۷ درصد نسبت به عملکرد تابستان سال گذشته، بیشتر است. بررسی سهم اشتغال ناقص جمعیت ١۵ ساله و بیش‌تر نشان می‌دهد که در تابستان ١۴٠٠، ٩,۵ درصد جمعیت شاغل،‌ به دلایل اقتصادی (فصل غیرکاری، رکود کاری، پیدا نکردن کار با ساعت بیش‌تر و…) کم‌تر از ۴۴ ساعت در هفته کار کرده و آماده برای انجام کار اضافی بوده‌اند. این در حالی است که ٣۶.۵ درصد از شاغلین ١۵ ساله و بیش‌تر، ۴٩ ساعت و بیش‌تر در هفته کار کرده‌اند.
آیا بحران بیکاری عمیق تر می شود؟ با در کنار هم قرار دادن نتایج حاصل از پایش محیط کسب وکار می توان گفت وضعیت طرف عرضه در بازار کار تغییری نکرده و چه بسا بدتر شده است. شاخص ملی  محیط کسب وکار در تابستان سال جاری نسبت به فصل گذشته تغییر محسوسی نداشته و حتی بدتر شده است. باتوجه به عدم بهبود فضای کسب وکار می توان گفت بیکاری از بحران هایی است که باید عمیق تر شدن آن را انتظار کشید.